Прагматикалық тәсілді қолдану арқылы заманауи білім беру ортасында жасөспірімдерде толеранттылықты қалыптастыру
Кілт сөздер:
толеранттылық, оқушылар, білім, мінез-құлық, прагматик, көзқарас.Аңдатпа
Бұл мақала білім беру ортасында жасөспірімдерде прагматикалық тәсілді қолдану толеранттылықты қалыптастыру мәселесін қарастырады. Қазіргі әлемде әртүрлі мәдениеттер, этникалық топтар, әртүрлі дүниетанымы бар адамдар және басқа адамның көзқарасына келісу және қабылдау қабілеті үшін толеранттылықты дамыту қажет. Жасөспірімдік кезең толеранттылықты қалыптастыру үшін қолайлы, өйткені бұл жаста оның дүниетанымы, өзіне және әлемге деген көзқарасы дамиды. Прагматизмнің көмегімен жасөспірімдер өмірлік жағдайларға негізделген толеранттылықты қалыптастырады. Күн сайын адамдарға төзімсіздікке және оны жеңуге тура келеді. Мұндай жағдайлардың салдары қайтымсыз болуы мүмкін. Мақала тіл және халықпен байланысты әртүрлі мағыналары бар толеранттылық ұғымын зерттейді. Авторлар толеранттылық ұғымы мәдениет пен тілге байланысты әртүрлі мазмұнға ие екенін анықтады. Толеранттылық ұғымы басқа адамдарды және олардың ерекшеліктерін наразылықсыз қабылдау және құрмет көрсету қабілетін білдіреді. Толеранттылықтың дамуы жасөспірімдерге бейімделуге және әртүрлі дүниетанымы, мәдениеті, әлеуметтік ерекшеліктері бар басқа адамдарға құрмет көрсетуге ықпал етеді. Ерте жаста толеранттылықтың дамуы үйлесімді қоғам құруға әкелуі мүмкін. Зерттеудің әртүрлі әдістері қолданылды, соның ішінде әдебиеттің теориялық талдауы және «толеранттылық индексі» экспресс-сауалнамасы мен сұрақ-жауап сауалнамасы қолданылды. Осы мақаланың зерттелген сұрақтары жасөспірімдерге білім берумен және тәрбиелеумен айналысатындар үшін, оның ішінде ата-аналар мен оқытушылар, сонымен қатар психологтар мен әлеуметтанушылар және т.б. үшін пайдалы болады.
Әдебиеттер тізімі
Zhu J. Manifestation of Tolerance in the Aspect of the Communicative-Pragmatic Approach //6th Annual International Conference on Social Science and Contemporary Humanity Development (SSCHD 2020). – Atlantis Press, 2021. – P. 194–197.
Sidorov E.V. General theory of speech communication: Textbook. – M.: Publishing House of the Russian State University, 2010.
Колшанский Г.В. Прагматика языка // Сб. науч. тр. МГПИИЯ. – М.: Просвещение, 1980. – Вып. 151. – С. 3–8.
Kasper G., Schmidt R. Developmental issues in second language acquisition. In S.M. Gass & J. Neu (Eds.), Second language acquisition and second language learning. Georgetown University Press. – 1996. – P. 64–78.
Bardovi-Harlig K., Dornyei Z. Do language learners recognize pragmatic violations? Pragmatic versus grammatical awareness in instructed L2 learning. TESOL Quarterly. – 1998. – №32(2). – P. 233–259. https://doi.org/10.2307/3588114
Rose K.R. On the effects of instruction in second language pragmatics // System. – 2005. – №33(3). – P. 385–399. https://doi.org/10.1016/j.system.2005.06.004
Unt I. The art of negotiating 12. rov. – M.: Balance Club, 2004. – 152 p.
Apresyan V.Yu. Implicit aggression in language // Computer linguistics and intellectual technologies: Tr. Intern. Conf. “Dialog 2003”. – M.: Nauka, 2003. – P. 32–35.
Cambridge dictionary. Tolerance. [Electronic resource]. URL: https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/tolerance (date of application 07.04.2023).
Ushakov D.N. Explanatory dictionary of the modern Russian language / Ed.d-RA filol. Tatyanchenko N.F. – M., 2005.
Мухамбеткалиева Г.М. Теоретико-методологические аспекты изучения понятия «Толерантность» // С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінің Ғылым жаршысы=Вестник науки Казахского агротехнического университета им. С. Сейфуллина. – 2014. – №2 (81). – С. 33–38.
Солдатова Г.У., Кравцова О.А, Хухлаева О.Е., Шайгерова Л.А. Экспресс-опросник «Индекс толерантности» // (Центр Гратис) Основа: отечественный и зарубебежный опыт. – 2002.
Асмолова А.Г., Солдатова Г.У., Шайгерова Л.А. О смыслах понятия «толерантность» // Век толерантности: научно-публицистический вестник. – М., 2004. – С. 78–83.
Золотухин В.М. Толерантность: монография. – Кемерево, 2001. – 250 с.
Декларация принципов толерантности. Утверждена резолюцией Генеральной конференции ЮНЕСКО от 16 ноября 1995 года. [Electronic resource]. URL: https://www.un.org/ru/documents/decl_conv/declarations/toleranc.shtml (date of application 30.11.2022)
Безюлева Г.В., Шеламова Г.М. Толерантность: взгляд, поиск, решение. – М.: Вербум-М, 2003. –168 с.
Малькова В.К. Этничность и толерантность в современных российских СМИ //Этническое обозрение. – 2003. – №5. – С. 12–14.
Мамедова П.И. Толерантность – основной принцип мирного сосуществования // Евразия. – 2003. – №6. – С. 70–75.
Смирнова Е.О. Межличностные отношения как сфера зарождения и проявления толерантности. Трудлы по социологии образованияю Т VІІІ. Вып. ХІV / Под ред. В.С. Собкина. – М.: Центр социологии образования РАО, 2003. – 11 c.
Асташова Н.А. Проблема воспитания толерантности в системе образовательных учреждений // Толерантное сознание и формирование толерантных отношений (теория и практика): сборник научно-методических статей. 2-е изд., стереотип. – М.: Издательство Московского психолого-социального института; Воронеж: НПО «МОДЭК», 2003. – С. 74–85.
Тишков В.А. Толерантность и согласие в трансформирующихся обществах / Очерки теории и политики этничности в России. – М., 1997. – 157 с.
Бондырева С.К., Колесов Д.В. Толерантность (введение в проблему). – М.: Издательство МПСИ; Воронеж: МОДЭК, 2003. – 240 с.
Лебедева Н.М. Идентичность и толерантность. – М.: Институт этнологии и антропологии им. Миклухо-Маклая РАН, 2002. – 414 с.
Parfilova G.G., Karimova L.Sh. Teenage Students’ Tolerance Formation // IEJME - Mathematics education. – 2016. – Vol. 11, No. 4. – P. 513–523.
Kassymova G., Shayakhmetkyzy A., Okenova B., Palmanova A., Ussenova Zh. Development of cultural speaking skills of students on the basis of the English language subject through feature films and information technologies // Statistics, accounting and audit. – 2023. – №2(89), 06-14. https://www.doi.org/10.51579/1563-2415.2023-2.01
Gasanova R.R. Kassymova G.K., Arpentieva M.R., Pertiwi F.D., Duisenbayeva Sh.S. Individual educational trajectories in additional education of teachers // Challenges of Science. – 2020. – Issue III. – P. 59–68. https://doi.org/10.31643/2020.009
Kenzhebaeva A.T., Sansyzbaeva D.B., Kasymova G.K. Psihologo-pedagogicheskie usloviia formirovaniia mezhkulturnoi kompetencii u studentov [Psychological and Pedagogical Conditions for the Formation of Intercultural Competence in Students] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2022. – №1 (123). – Б. 92–101. https://doi.org/10.47526/2022-1/2664-0686.08
Abutalip D., Yesbossyn M., Pertiwi F.D., Suleimen S.B., Kassymova G.K. Career guidance for Generation Z: modern methods of professional orientation in a stress Period // Challenges of Science. – 2023. – Issue VI. – P. 15–21. https://doi.org/10.31643/2023.02
Arlinwibowo J., Kistoro H.C.A., Retnawati H., Kassymova G.K., Kenzhaliyev B.K. Differences between Indonesia and Singapore based on PISA 2015: Five-factor students' perception in science education // Jurnal Inovasi Pendidikan IPA. – 2020. – №6(1). – P. 79–87. https://doi.org/10.21831/jipi.v6i1.32637
Kassymova G.K., Vafazov F.R., Pertiwi F.D., Akhmetova A.I., Begimbetova G.A. Upgrading Quality of Learning with E-Learning System // Challenges of Science. – 2021. – Issue IV. – P. 26–34. https://doi.org/10.31643/2021.04
Sheriyev M.N., Atymtayeva L.B., Beissembetov I.K., Kenzhaliyev B.K. Intelligence system for supporting human-computer interaction engineering processes // Appl. Math. Inf. Sci. – 2016. – Vol. 10, no. 3. – P. 927–935. https://doi.org/10.18576/amis/100310
REFERENCES
Zhu J. Manifestation of Tolerance in the Aspect of the Communicative-Pragmatic Approach //6th Annual International Conference on Social Science and Contemporary Humanity Development (SSCHD 2020). – Atlantis Press, 2021. – P. 194–197.
Sidorov E.V. General theory of speech communication: Textbook. – M.: Publishing House of the Russian State University, 2010.
Kolshanskiy G.V. Pragmatika iazyka [The pragmatics of language] // Sb. nauch. tr. MGPIIIa. – M.: Prosveshenie, 1980. – Vyp. 151. – S. 3–8. [in Russian]
Kasper G., Schmidt R. Developmental issues in second language acquisition. In S.M. Gass & J. Neu (Eds.), Second language acquisition and second language learning. Georgetown University Press. – 1996. – P. 64–78.
Bardovi-Harlig K., Dornyei Z. Do language learners recognize pragmatic violations? Pragmatic versus grammatical awareness in instructed L2 learning. TESOL Quarterly. – 1998. – №32(2). – P. 233–259. https://doi.org/10.2307/3588114
Rose K.R. On the effects of instruction in second language pragmatics // System. – 2005. – №33(3). – P. 385–399. https://doi.org/10.1016/j.system.2005.06.004
Unt I. The art of negotiating 12. rov. – M.: Balance Club, 2004. – 152 p.
Apresyan V.Yu. Implicit aggression in language // Computer linguistics and intellectual technologies: Tr. Intern. Conf. “Dialog 2003”. – M.: Nauka, 2003. – P. 32–35.
Cambridge dictionary. Tolerance. [Electronic resource]. URL: https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/tolerance (date of application 07.04.2023).
Ushakov D.N. Explanatory dictionary of the modern Russian language / Ed.d-RA filol. Tatyanchenko N.F. – M., 2005.
Мухамбеткалиева Г.М. Теоретико-методологические аспекты изучения понятия «Толерантность» // С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінің Ғылым жаршысы=Вестник науки Казахского агротехнического университета им. С. Сейфуллина. – 2014. – №2 (81). – С. 33–38. / Muhambetkalieva G.M. Teoretiko-metodologicheskie aspekty izucheniia poniatiia «Tolerantnost» [Theoretical and methodological aspects of the study of definition “tolerance"] // S. Seifullin atyndagy Qazaq agrotehnikalyq universitetіnіn Gylym jarshysy=Vestnik nauki Qazahskogo agrotehnicheskogo universiteta im. S. Seifullina. – 2014. – №2 (81). – S. 33–38. [in Russian]
Soldatova G.U., Kravtsova O.A, Khukhlaeva O.E., Shaigerova L.A. Ekspress-oprosnik «Indeks tolerantnosti» [The express questionnaire “Tolerance Index”] // (Centr Gratis) Osnova: otechestvennyi i zarubejnyi opyt. – 2002. [in Russian]
Asmolova A.G., Soldatova G.U., Shaigerova L.A. O smyslah poniatiia «tolerantnost» [About the meanings of the concept of “tolerance”] // Vek tolerantnosti: nauchno-publicisticheskiy vestnik. – M., 2004. – S. 78–83. [in Russian]
Zolotuhin V.М. Tolerantnost: monografia [Tolerance: a monograph]. – Kemerevo, 2001. – 250 s. [in Russian]
Deklaraciya principov tolerantnosti. [Declaration of Principles of Tolerance] Utverzhdena rezolyuciei Generalnoi konferencii IuNESKO ot 16 noiabria 1995 goda. [Electronic resource]. URL: https://www.un.org/ru/documents/decl_conv/declarations/toleranc.shtml (date of application 30.11.2022) [in Russian]
Beziuleva G.V., Shelamova G.M. Tolerantnost: vzgliad, poisk, reshenie [Tolerance: a view, a search, a solution]. – M.: Verbum-M, 2003. – 168 s. [in Russian]
Malkova V.K. Etnichnost i tolerantnost v sovremennyh rossiiskih SMI [Ethnicity and tolerance in modern Russian social media] // Etnicheskoe obozrenie. – 2003. – №5. – S. 12–14. [in Russian]
Mammedova P.I. Tolerantnost – osnovnoi princip mirnogo sosushestvovaniia [Tolerance is the basic principle of peaceful coexistence] // Evraziia. – 2003. – №6. – S. 70–75. [in Russian]
Smirnova E.O. Mejlichnostnye otnosheniia kak sfera zarojdeniia i proyavleniia tolerantnosti [Interpersonal relationship as a sphere of origin and manifestation of tolerance] // Vozrastnye osobennosti formirovaniia tolerantnosti. Trudy po sociologii obrazovaniia. T. VIII. Vyp. XIV / Pod red. V.S. Sobkina. – M.: Centr sociologii obrazovaniia RAO, 2003. – 11 s. [in Russian]
Astashova N.A. Problema vospitaniia tolerantnosti v sisteme obrazovatelnyh uchrejdeniy [The problem of tolerance education in the system of educational institutions] // Tolerantnoe soznanie i formirovanie tolerantnyh otnosheniy (teoriya i praktika): Sb. nauch-metod. St. – 2-e izd., stereotip. – M.: Izdatelstvo Moskovskogo psihologo-socialnogo instituta; Voronej: NPO «MODEK», 2003. – S. 74–85. [in Russian]
Tishkov V.A. Tolerantnost i soglasie v transformiruiushihsia obshestvah [Tolerance and harmony in transforming societies/ Essays on the theory and politics of ethnicity in Russia] / Ocherki teorii i politiki etnichnosti v Rossii. – M., 1997. – 157 s. [in Russian]
Bondyreva S.K., Kolesov D.V. Tolerantnost (vvedenie v problemu) [Tolerance (introduction to the problem)]. – M.: Izdatelstvo Moskovskogo Psihologo-socialnogo instituta; Voronej: Izdatelstvo NPO «MODEK», 2003. – 240 s. [in Russian]
Lebedeva N.M. Identichnost i tolerantnost [Identity and tolerance] Institut etnologii i antropologii im. – M.: Mikluho-Maklaya RAN, 2002. – 414 s. [in Russian]
Parfilova G.G., Karimova L.Sh. Teenage Students’ Tolerance Formation // IEJME - Mathematics education. – 2016. – Vol. 11, No. 4. – P. 513–523.
Kassymova G., Shayakhmetkyzy A., Okenova B., Palmanova A., Ussenova Zh. Development of cultural speaking skills of students on the basis of the English language subject through feature films and information technologies // Statistics, accounting and audit. – 2023. – №2(89), 06-14. https://www.doi.org/10.51579/1563-2415.2023-2.01
Gasanova R.R. Kassymova G.K., Arpentieva M.R., Pertiwi F.D., Duisenbayeva Sh.S. Individual educational trajectories in additional education of teachers // Challenges of Science. – 2020. – Issue III. – P. 59–68. https://doi.org/10.31643/2020.009
Kenzhebaeva A.T., Sansyzbaeva D.B., Kasymova G.K. Psihologo-pedagogicheskie usloviia formirovaniia mezhkulturnoi kompetencii u studentov [Psychological and Pedagogical Conditions for the Formation of Intercultural Competence in Students] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2022. – №1 (123). – Б. 92–101. https://doi.org/10.47526/2022-1/2664-0686.08
Abutalip D., Yesbossyn M., Pertiwi F.D., Suleimen S.B., Kassymova G.K. Career guidance for Generation Z: modern methods of professional orientation in a stress Period // Challenges of Science. – 2023. – Issue VI. – P. 15–21. https://doi.org/10.31643/2023.02
Arlinwibowo J., Kistoro H.C.A., Retnawati H., Kassymova G.K., Kenzhaliyev B.K. Differences between Indonesia and Singapore based on PISA 2015: Five-factor students' perception in science education // Jurnal Inovasi Pendidikan IPA. – 2020. – №6(1). – P. 79–87. https://doi.org/10.21831/jipi.v6i1.32637
Kassymova G.K., Vafazov F.R., Pertiwi F.D., Akhmetova A.I., Begimbetova G.A. Upgrading Quality of Learning with E-Learning System // Challenges of Science. – 2021. – Issue IV. – P. 26–34. https://doi.org/10.31643/2021.04
Sheriyev M.N., Atymtayeva L.B., Beissembetov I.K., Kenzhaliyev B.K. Intelligence system for supporting human-computer interaction engineering processes // Appl. Math. Inf. Sci. – 2016. – Vol. 10, no. 3. – P. 927–935. https://doi.org/10.18576/amis/100310
