МУЛЛА АЛИ ӘЛ-ҚАРИ – КӨРНЕКТІ ДІН ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ ҚАЙРАТКЕРІ
Кілт сөздер:
Мулла Али әл-Қари, ғалым, ғылым, ұстаз, шәкірт.Аңдатпа
Бұл мақала ортағасырлық ғалым Мулла Али-әл-Қаридің ғұмырнамалық деректеріне арналған. ХI ғасырда өмір сүрген, Мулла Али әл-Қари деген атпен танымал болған ғалымның өз заманы туғызған тарихи тұлға екеніне тоқталады. Мақалада тарихи және ғылыми зерттеулердегі Мулла Али әл-Қари жайлы мәліметтерді саралайды. Сондай-ақ, Мулла Али әл-Қаридің өмірі, ғылым жолы, еңбектері және ғылымдағы орны баяндалады. Мулла Али әл-Қаридің артына қалдырған еңбектерінің саны тарихи-биографиялық еңбектерге жүгіну арқылы көрсетіледі. Мулла Али әл-Қаридің Ибн Хажар әл-Хайтами, Али әл-Муттақи әл-Хинди, Атоя әс-Суллами, Миркалан, Қутубуддин әл-Макки сияқты білім алған ұстаздары және Абдулқадир ат-Табари, Абдуррахман әл-Муршиди, Мұхаммед Фаррух әл-Мурауи, Жауһар Нат әл-Кашмири секілді тәлім берген шәкірттерінің өмірлеріне қысқаша тоқталып өтеміз. Ғалымның нақышбандық, қадарилік және жиштілік сопылық жолдарының бірін ұстанып, ресми лауазымдар мен басшылардан аулақ болғаны сипатталады. Ғалыммен бір уақытта өмір сүрген және кейін келген ғалымдардың оған айтқан мақтау сөздері келтіріліп, ғалымның ғылымдағы орны көрсетіледі. Сондай-ақ, кейбір ғалымдардың Мулла Али әл-Қари туралы айтқан сындары қарастырылып, сол сындарға ғұламалардың айтқан жауаптары келтіріледі.
Әдебиеттер тізімі
Muhammed Halluf Abdulla. Majmug rasail al-allama Mulla Ali al-Qari [Collection of works of the scientist Mulla Ali al-Kari]. – Turkiya: «Daru-l lubab», 2016. – 531 b. [in Arabian]
Ali ibn Sultan Muhammed Abu-l Hasan Nuruddin Mulla al-Qari. Sharh sharh nuhbatu-l fikr fi mustalah aһl al-asar. [Selected thoughts in the terminology of scholars of hadith]. – Beirut: «Daru-l arqam», 1994. – 931 b. [in Arabian]
Musagid Majuyul ibn Salih. Mulla ali al-Qari ua arauһu al-igtiqadiya fi al-ilaһiyat ard ua naqd risala muqaddima li naili majistr. [Ideological views of Mulla Ali al-Kori in theology]. – Jamiga ummu-l qura. 2002. – 781 b. [in Arabian]
Ali ibn Sultan Muhammed al-Qari. Shammu-l auarid fi zammi-r rauafid. [Feeling an obstacle in blaming Rafid]. Thq. Majid al-Xalifa. Markazu-l furqan li-d dirasat al-islamiya. 2004. 157 b. [in Arabian]
Аллакулов А. Мулла Али аль-Кари и источниковедческий анализ его произведения «Фараид аль-Калаид аля ахадиси шарх аль-акаид». – Россия и Мусульманский мир: Научно-информацоинный бюллетень / РАН. Иниион. Центр науч.-инфрм. Исслед. Глобальных и региольных проблем. – М., 2017. – №8 (302]. – 102 с. / Allakulov A. Mulla Ali al`-Kari i istochnikovedcheskiy analiz ego proizvedeniia «Faraid al`-Kalaid alya ahadisi sharh al`-akaid. [Mulla Ali al-Kari and the source analysis of his work “Faraid al-Qalaid ala ahadisi sharh al-aqaid”]. – Rossiya i Musul`manskiy mir: Nauchno-informacionnyi biulleten / RAN. Iniion. Centr nauch.-infrm. Issled. Globalnyh i regiolnyh problem. – M., 2017. – №8 (302]. – 102 s. [in Russian]
Abdulhai ibn Axmad ibn Muhammed al-Xanbali. Shazarat az-zaһab fi ahbar min zaһab. [Grain of gold in notifications]. Thq. Mahmud Arnaut. Dar ibn Kasir. Beirut. 1986. T. X. 658 b. [in Arabian]
Ali ibn Sultan Muhammed al-Qari. al-Asmaru-l janiya fi asmai-d hanafiia. [Collection of names of great people who followed the Hanafi mazhab]. thq. Abdulmuhsin Abdulla Ahmad. Diuanu-l uaqf as-sunni. Bagdad. 2009. T. І. 450 b. [in Arabian]
Ali ibn Sultan Muhammed Abu-l Hasan Nuruddin Mulla al-Qari. Mirqatu-l mafatih fi sharh al-mishkat al-masabih. [Stage of keys in the interpretation of the gap of fixtures]. Thq Jamal Aitani. Beirut: «Dәru-l kutub al-ilmiya», 2001, 1-tom. – 488 b. [in Arabian]
Muhammed Abdulhalim an-Nugmani al-Jishti. Al-Bidaga al-muzjat liman yutalig al-mirqatu-l mafatih fi sharh al-mishkat. [A small margin for those who study “al-mirqat in the interpretation of al-mishkat”]. – Pakіstan: «Maktaba imdadiya». – 94 b. [in Arabian]
Abdulla Mirdad Abu-l Hair. Al-Muhtasar min kitab nashru-n nur ua az-zaһr fi tarajim afadil Makka. [Al-Mukhtasar from the book “Nashr Al-Nur and Al-Zahr in the biographies of selected personalities from Mecca”]. – Jidda: «Alamu-l magrifa», 1986. – 641 b. [in Arabian]
Abdulmalik ibn Husein ibn Abdulmalik al-Isami. Samtu-n nujum al-auali fi anbai-l auail ua-t tauali. [More positive results in the development of information and its positive results]. – Beirut: «Daru-l kutub al-ilmiya», 1998, 4-tom. – 588 b. [in Arabian]
Muhammed Amin ibn Fadlulla ibn Muhibbuddin ibn Muxammed al-Muhibbi. Huluasatu-l asar fi agiyan al-qarn al-hadi ashr. [Presentation of the news of personalities of the eleventh century]. – Beirut: «Dar sadir», 3-tom. – 495 b. [in Arabian]
Muhammed ibn Ali ibn Muhammed ibn Abdulla ash-Shaukani. Al-Badru-l talig bi mahasin min bagd al-qarn as-sabig. [The rising moon of values after the seventh century]. – Beirut: «Daru-l magrifa», 1-tom. – 520 b. [in Arabian]
