ИКЕМДІ ДАҒДЫЛАРДЫҢ ҚҰРАУШЫЛАРЫ ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТЫ
Кілт сөздер:
дағды, икемді дағды, икемді дағды құраушылары, жоғары білім беру, АКТ, болашақ маман.Аңдатпа
Икемді дағдыларды дамыту әлемдік ірі компаниялар мен ұйымдардың, атап айтқанда, Экономикалық даму және Ынтымақтастық Ұйымы (ЭЫДҰ), Бүкіләлемдік экономикалық форумның (WEF) басты назарында. Себебі, геосаяси, технологиялық трендтер болашақ мамандардың еңбек нарығы талаптарына сай болу үшін маңызды дағдыларды анықтайды. Cерпіні қарқынды қазіргі қоғамның технологиялық дамуы жағдайында, білім берудің біртұтас кеңістігін қалыптастырумен көрініс табатын әлемдік білім берудегі түбегейлі өзгерістер, оқыту субъектілерінің қажеттіліктері жоғары білім беруге қойылатын талаптарды күшейтті. Осы үдеріс аясында жаңа білім беру стандарттары енгізілуде, білім беру сапасын бағалаудың жаңа жүйесі енгізіліп, білім беру бағдарламаларының өндіріспен кіріктірілген модульдері әзірленуде. Бұл өз кезегінде жоғары білім беру ұйымдары түлектерінің икемді дағдыларын қалыптастырудың нақты жұмыс жағдайларына барынша жақын және оңтайлы тәсілдерін іздеуді алға тартады. Барлық дерлік кәсіби салаларда пәнаралық бағыт шешуші рөлге ие болуда. Икемді дағдыларды дамыту мәселесімен өткен ғасырдың орта шенінен бастап, әр уақытта көптеген ғалымдар айналысқан, олар икемді дағдылар ұғымын әртүрлі аспектілерде қарастырып, зерделеуде. Осы орайда ұсынылған бұл мақалада икемді дағдыларды болашақ мамандарда қалыптастырудың өзектілігі негізделген. Мақалада дағды, икемді дағды ұғымдарына зерттеуші ғалымдардың іргелі зерттеу жұмыстары зерделеніп, тұжырымдаған анықтамалары келтірілген. Икемді дағдылардың құраушылары мен олардың психологиялық құраушылары туралы алыс-жақын шетелдік ғалымдардың жіктеулері кесте түрінде жүйеленген. Теориялық талдау нәтижесінде авторлар икемді дағдылардың негізгі құраушыларын эмоционалдық интеллект, коммуникативтік дағдылар, сыни тұрғыда ойлау дағдылары және көшбасшылық ретінде анықталған. Икемді дағдылар құраушыларының психологиялық сипаты мен олардың өзара байланысы айқындалған. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) нарығының маңызды факторларын технологиялық даму, АКТ кеңістігінің үздіксіз кеңеюі, икемді дағдылардың жоғары деңгейінің қажеттілігі ретінде анықталған. Жоғары білім беру ұйымдарының түлектерінде икемді дағдыларды қалыптастырудың маңыздылығы көрсетілген.
Әдебиеттер тізімі
Moldoveanu I. Industry 4.0 and the impact of technology on the future of work. A qualitative approach to the IT jobs // CES Working Papers. – 2022. – Volume 14. №2. – Р. 133–150.
Tang K.N. Beyond Employability: Embedding Soft Skills in Higher Education // Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET. – 2019. – №18(2). – Р. 1–9.
Padhi K., Singh B., Nayak A. Integrating Soft Skill Training in Professional Courses for Sustainable Employment: An Overview Prasanta. BOHR International // Journal of Social Science and Humanities Research. – 2022. – Vol. 1, №1. – P. 17–24. https://doi.org/10.54646/bijsshr.004
Moss P., Tilly C. “Soft” skills and race: An investigation of black men's employment problems // Work and occupations. – 1996. – Vol. 23. №3. – P. 252–276.
Арбатская Е.А., Тарханова Е.Г. Исследование содержания понятия soft skills // Креативная экономика. – 2020. – Том 14. – №5. – С. 905–924.
Ивонина А.И., Чуланова О.Л., Давлетшина Ю.М. Современные направления теоретических и методических разработок в области управления: роль soft-skills и hard skills в профессиональном и карьерном развитии сотрудников // Интернет-журнал «НАУКОВЕДЕНИЕ». – 2017. – Том 9, №1. [Электронды ресурс]. URL: http://naukovedenie.ru/PDF/90EVN117.pdf (қаралған күні 19.08.2022)
Бекболат M., Беркимбаев K., Ниязова Г. Икемді дағдылар – болашақ ақпараттық-коммуникациялық технологиялар мамандарының бәсекеге қабілеттілігін арттыру кепілі // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2022. – №3 (125). – Б. 141–153.
Matteson M., Anderson L., Boyden C. “Soft Skills”: A Phrase in Search of Meaning // Portal: Libraries and the Academy. – 2016. – №16(1). – Р. 71–88.
Succi C., Canovi M. Soft skills to enhance graduate employability: Comparing students and employers’ perceptions // Stud. High. Educ. – 2020. – №45. – Р. 1834–1847.
Nusrat M., Sultana N. Soft skills for sustainable employment of business graduates of Bangladesh // High. Educ. Skills Work-Based Learn. – 2019. – №9. – Р. 264–278.
Kopolovich O. Learning soft skills in the digital age: Challenges and insights from development and teaching 'Negotiation Management' MOOC. // Online Journal of Applied Knowledge Management (OJAKM). – 2020. – №8(2). – Р. 91–106.
Mukmimnin A., Arif N., Fajaryani N., Habibi A. In Search of Quality Student Teachers in a Digital Era: Reframing the Practices of Soft Skills in Teacher Education // Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET. – 2017. – №16(3). – Р. 71–78.
Volkov A., Rishko Y., Kostyukhin Y., Sidorova E., Boboshko D., Savinova D., Ershova V. Using digital tools to teach soft skill-oriented subjects to university students during the COVID-19 pandemic // Education Sciences. – 2022. – №12(5). – Р. 335–345.
Devedzic V., Tomic B., Jovanovic J., Kelly M., Milikic N., Dimitrijevic S., ... Sevarac Z. Metrics for students’ soft skills // Applied Measurement in Education. – 2018. – №31(4). – Р. 283–296.
Varava I.P., Bohinska A.P., Vakaliuk T.A., Mintii I.S. Soft Skills in Software Engineering Technicians Education // Journal of Physics: Conference Series – IOP Publishing, 2021. – Т. 1946. – №1. – Р. 012–013. doi:10.1088/1742-6596/1946/1/012012
Andres A. How to develop professionally important soft-skills for IT-professionals by means of physical education? // Journal of Human Sport and Exercise. – 2021. – Vol. 16, №3. – Р. 652–661.
Caeiro-Rodríguez M., Manso-Vázquez M., Mikic-Fonte F.A., Llamas-Nistal M., Fernández-Iglesias M.J., Tsalapatas H., Sørensen L.T. Teaching Soft Skills in Engineering Education: An European Perspective. // IEEE Access. – 2021. – №9. – Р. 29222-29242.
Stal J., Paliwoda-Pękosz G. Fostering development of soft skills in ICT curricula: a case of a transition economy // Information Technology for Development. – 2019. – Vol.25. – №2. – Р. 250–274.
Sgobbi F. The Skills of European ICT Specialists. // Encyclopedia of Information Science and Technology, Fourth Edition. – IGI Global. – 2018. – Р. 4785–4796 DOI: 10.4018/978-1-5225-2255-3.ch415 [Electronic resource]. URL: https://www.igi-global.com/gateway/chapter/184183 (қаралған күні 15.01.2022)
Aničić K.P., Bušelić V. Importance of Generic Skills of ICT Graduates-Employers, Teaching Staff, and Students Perspective // IEEE Transactions on Education. – 2020. – Vol. 64, №3. – Р. 245–252.
REFERENCES
Moldoveanu I. Industry 4.0 and the impact of technology on the future of work. A qualitative approach to the IT jobs // CES Working Papers. – 2022. – Volume 14. №2. – P. 133–150.
Tang K.N. Beyond Employability: Embedding Soft Skills in Higher Education // Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET. – 2019. – №18(2). – P. 1–9.
Padhi K., Singh B., Nayak A. Integrating Soft Skill Training in Professional Courses for Sustainable Employment: An Overview Prasanta. BOHR International // Journal of Social Science and Humanities Research. – 2022. – Vol. 1, №1. – P. 17–24. https://doi.org/10.54646/bijsshr.004
Moss P., Tilly C. “Soft” skills and race: An investigation of black men's employment problems // Work and occupations. – 1996. – Vol. 23. №3. – P. 252–276.
Arbatskaia E.A., Tarhanova E.G. Issledovanie soderjaniia poniatiia soft skills [Investigation of the content of the concept of soft skills] // Kreativnaia ekonomika. – 2020. – Tom 14. – №5. – S. 905–924. [in Russian]
Ivonina A.I., Chulanova O.L., Davletshina Iu.M. Sovremennye napravleniia teoreticheskih i metodicheskih razrabotok v oblasti upravleniia: rol soft-skills i hard skills v professionalnom i kariernom razvitii sotrudnikov [Modern directions of theoretical and methodological developments in the field of management: the role of soft-skills and hard skills in the professional and career development of employees] // Internet-jurnal «NAUKOVEDENIE». – 2017. – Tom 9. – №1. http://naukovedenie.ru/PDF/90EVN117.pdf (qaralgan kunі 19.08.2022) [in Russian]
Bekbolat M., Berkimbaev K., Niiazova G. Ikemdіdagdylar –bolashaq aqparattyq-kommunikaciialyq tehnologiialar mamandarynyn basekege qabіlettіlіgіn arttyru kepіlі[Soft Skills as a Guarantee of the Growth of Competitiveness of Future Specialists in Information and Communication Technologies] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2022. – №3 (125). – B. 141–153. [in Kazakh]
Matteson M., Anderson L., Boyden C. “Soft Skills”: A Phrase in Search of Meaning // Portal: Libraries and the Academy. – 2016. – №16(1). – P. 71–88.
Succi C., Canovi M. Soft skills to enhance graduate employability: Comparing students and employers’ perceptions // Stud. High. Educ. – 2020. – №45. – P. 1834–1847.
Nusrat M., Sultana N. Soft skills for sustainable employment of business graduates of Bangladesh // High. Educ. Skills Work-Based Learn. – 2019. – №9. – P. 264–278.
Kopolovich O. Learning soft skills in the digital age: Challenges and insights from development and teaching 'Negotiation Management' MOOC. // Online Journal of Applied Knowledge Management (OJAKM). – 2020. – №8(2). – P. 91–106.
Mukmimnin A., Arif N., Fajaryani N., Habibi A. In Search of Quality Student Teachers in a Digital Era: Reframing the Practices of Soft Skills in Teacher Education // Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET. – 2017. – №16(3). – P. 71–78.
Volkov A., Rishko Y., Kostyukhin Y., Sidorova E., Boboshko D., Savinova D., Ershova V. Using digital tools to teach soft skill-oriented subjects to university students during the COVID-19 pandemic // Education Sciences. – 2022. – №12(5). – P. 335–345.
Devedzic V., Tomic B., Jovanovic J., Kelly M., Milikic N., Dimitrijevic S., ... Sevarac Z. Metrics for students’ soft skills // Applied Measurement in Education. – 2018. – №31(4). – P. 283–296.
Varava I.P., Bohinska A.P., Vakaliuk T.A., Mintii I.S. Soft Skills in Software Engineering Technicians Education // Journal of Physics: Conference Series – IOP Publishing, 2021. – T. 1946. – №1. – P. 012–013. doi:10.1088/1742-6596/1946/1/012012
Andres A. How to develop professionally important soft-skills for IT-professionals by means of physical education? // Journal of Human Sport and Exercise. – 2021. – Vol. 16. – №3. – P. 652–661.
Caeiro-Rodríguez M., Manso-Vázquez M., Mikic-Fonte F.A., Llamas-Nistal M., Fernández-Iglesias M.J., Tsalapatas H., Sørensen L.T. Teaching Soft Skills in Engineering Education: An European Perspective. // IEEE Access. – 2021. – №9. – P. 29222-29242.
Stal J., Paliwoda-Pękosz G. Fostering development of soft skills in ICT curricula: a case of a transition economy // Information Technology for Development. – 2019. – Vol. 25. – №2. – P. 250–274.
Sgobbi F. The Skills of European ICT Specialists. // Encyclopedia of Information Science and Technology, Fourth Edition. – IGI Global. – 2018. – P. 4785–4796. DOI: 10.4018/978-1-5225-2255-3.ch415 [Electronic resource]. URL: https://www.igi-global.com/gateway/chapter/184183 (qaralgan kunі 15.01.2022)
Aničić K.P., Bušelić V. Importance of Generic Skills of ICT Graduates-Employers, Teaching Staff, and Students Perspective // IEEE Transactions on Education. – 2020. – Vol. 64, №3. – P. 245–252.
