Қ. ЫСҚАҚТЫҢ «КЕЛМЕС КҮНДЕР ЕЛЕСІ» РОМАН-ЭССЕСІНДЕГІ ҚАЛАМГЕРЛЕР БЕЙНЕСІ ЖӘНЕ АВТОРЛЫҚ ҰСТАНЫМ
Кілт сөздер:
роман-эссе, поэтика, образ, жанр, портрет, стиль, жазушыАңдатпа
Қазақ әдебиетіндегі эссе жанры кеңес дәуіріндегі әдебиетте көп көріне қоймағаны белгілі. Тәуелсіздік тұсында бұл жанрдың аясында авторлардың өздері куә болған кеңестік кеңістіктегі оқиғалар, көріністер кеңірек баяндалды. Қаламгерлер ойды көркемдік шындық аясында сараптап жеткізетін эссе жанрының ұтымды тұсын тиімді тәсіл ретінде қолданды.
Мақалада роман мен эссенің байланысынан, өзара тұтасуынан туған көрнекті қаламгер Қалихан Ысқақтың «Келмес күндер елесі» атты екі кітаптан тұратын роман-эссесі нақты талданады. Роман-эссені ұлттық әдебиеттану негізінде саралап, өзіндік ерекшелігін, поэтикалық құрылымын айқындайды.
Роман-эсседе автордың көрген-білгені, естіген-түйсінгені, көзқарас пайымдары мен толғаныс-толғаулары кестелі тілмен, жатық стильмен өрнектелгені талданады. Мақалаға Қалихан Ысқақтың өзі жайлы, заманы жайлы, замандастары туралы, өскен ортасы мен туған өңірінің азаматтары хақындағы естеліктері мен есіндегілері жинақталып, деректі, шежірелі, көркем туындыға айналғаны жан-жақты арқау болған. Қаламгердің роман-эссесіне көркем тіл, поэтикалық баяндау, жатық стиль тән екендігі тұжырымдалады.
Роман-эссе – балалық шақтың кермек дәмінен, естен кетпес оқиғалардан, қимас күндер елесінен, ұлт өмірінің арғы-бергі кезеңінен хабардар ететін, автордың өмірбаян дерегінің молдығы мен дүниетаным арнасының кеңдігін көрсететін, қазақ әдебиетін көркемдік, жанрлық, тақырыптық, деректік, танымдық тұрғыдан байытқан құнды дүние екендігі талданған.
Қорытынды бөлімінде Қалихан Ысқақтың «Келмес күндер елесі» атты роман-эссесінің қазақ әдебиетін көркемдік, жанрлық, тақырыптық, деректік, танымдық тұрғыдан байытқан құнды дүние екендігіне тоқталады.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақ романы: өткені мен бүгіні: Ұжымдық монография. – Алматы: Алматы баспа үйі, 2009. – 679 б.
III Қабдолов оқулары. Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Алматы: Қазақ университеті, 2010. – 398 б.
Ысқақ Қ. Келмес күндер елесі: роман-эссе. Т. 1. – Алматы: «Ана тілі баспасы» ЖШС, 2013. – 456 б.
Нұрманов А. Құланның ажалы. Роман. – Алматы: Жазушы,1969. – 221 б.
Ысқақ Қ. Беу, ақсақ дүние... Хикаяттар. – Алматы: Раритет, 2004. – 288 б.
Қабдолов З. Шығармалары. Т.5: Ғылыми зерттеулер. Әдеби-көркем сын. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2013. – 328 б.
Арнаудов М. Психология литературного творчества. – М.: Прогресс, 1970. – 654 с.
Ысқақ Қ. Келмес күндердің елесі // Жұлдыз. – 2008. – №6. – 208 б.
Камалқызы Ж. Мәңгүрттік – ұлттық санаға түскен дерт // Ясауи университетінің хабаршысы, 2013. – №2. – Б. 28–35.
REFERENCES
Qazaq romany: otkeni men bugini: Ujymdyq monografia [Kazakh novel: past and present: Collective monograph]. – Almaty: Almaty baspa uyi, 2009. – 679 b. [in Kazakh]
III Kabdolov oqulary. Halyqaralyq gylymı-teorialyq konferensia materialdary [Materials of the international scientific-theoretical conference]. – Almaty: Qazaq universiteti, 2010. – 398 b. [in Kazakh]
Ysqaq Q. Kelmes kunder elesi: roman-esse [Kelmes kunder yelesi: novel-essay]. T. 1. – Almaty: «Ana tili baspasy» JShS, 2013. – 456 b. [in Kazakh]
Nurmanov A. Qulannyn ajaly. Roman [Kulannyn azhaly. Novel]. – Almaty: Jazushy, 1969. – 221 b. [in Kazakh]
Ysqaq Q. Beu, aqsaq dunie... Hikaiattar [Beu, aksak dunie… Stories]. – Almaty: Raritet, 2004. – 288 b. [in Kazakh]
Qabdolov Z. Shygarmalary. T.5: Gylymı zertteyler. Adebı-korkem syn. [Sochineniia. Vol.5: Scientific research. Literary art criticism]. – Almaty: Qazaq enciklopediasy, 2013. – 328 b. [in Kazakh]
Arnaudov M. Psihologia literaturnogo tvorchestva [Psychology of literary creativity]. – M.: Progress, 1970. – 654 b. [in Russian]
Ysqaq Q. Kelmes kunderdin elesi [Kelmes kunder yelesi] // Juldyz. – 2008. – №6. – 208 b. [in Kazakh]
Kamalqyzy J. Mangurttik – ulttyq sanaga tusken dert [Mangurtyk is a disease that has fallen into the national consciousness] // Iasayi universitetinin habarshysy. – 2013. – №2. – B. 28–35. [in Kazakh]
