РОКСОЛАН ЖӘНЕ АЛАН ТАЙПАЛАРЫНЫҢ ЭТНИКАЛЫҚ ТАРИХЫ
Кілт сөздер:
сарматтар, роксолан, алан, этноним, этимологияАңдатпа
Мақалада ерте темір дәуірінің халықтары саналатын роксолан және алан тайпаларының этникалық шығу тегі туралы сөз болады. Бұл тайпалар сармат-савромат тайпалық бірлестігіндегі ірі тайпалар болып саналады. Роксоландар мен аландардың Орал тауының оңтүстігі және де Қазақстанның батыс аймақтарынан Еуропаға қарай бет алуынан кейінгі олардың Еуропа тарихындағы рөлі өте ауқымды болып келеді. Бірі Еуропалық Скифияны бағындырып, Шығыс Еуропа тарихын одан әрі күрделендіре түскен алғашқы қоныс аударған тайпалардың қатарында болса, енді бірі бүтін Еуропаны жүріп өтіп, Солтүстік Африкаға дейін барып, жаңа тарихи процестердің орын алуына себепші болған тайпалардың бірі. Осындай елеулі тарихи оқиғаларға ықпал еткен олардың алғашқы деректерде кездесуі, олардың этникалық түп тамырларымен бүгінгі ұрпақтарының сабақтастықтары осы мақалада қамтылады. Сонымен қатар, осы мәселеге байланысты көне антикалық деректер және кезіндегі, бүгінгі түрлі зерттеушілер пікірлері де көрсетіледі. Этникалық шығу тарихы өте маңызды. Өйткені роксолан және аландардың этникалық шығу тарихы түркі халықтарының қалыптасу тарихының маңызды бөлігі болып есептеледі. Сол себепті де бүгінгі уақытта көп зерттелмеген роксолан және алан тайпаларының этникалық тарихы туралы осы мақалада біршама мәліметтер келтіріледі.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Абаев В.И. Осетинский язык и фольклор. Том I. – М.-Л.: 1-я типография Издательства АН СССР 1949. – 608 с.
Деревянко А.В. Проблема роксоланов в археологических исследованиях второй половины XX – начала XXI века // Вестник Воронежского государственного университета. Серия: История. Политология. Социология. – 2015. – №1. – С. 61–64.
Золин П. Роксоланы, Статьи о Новгороде, разд. История и культура. [Электронды ресурс]. URL: https://www.novgorod.ru/read/information/history/clauses/roksolany/ (қаралған күні 05.05.2022)
Бернард С. Бахрах. Аланы на Западе / перев. с англ. И.Б. Санакоева, под ред. академика М.И. Исаева. – М.: «АРД», 1993. – 87 с.
Кузнецов В.А. Очерки истории алан. 2-е изд. допол. – Владикавказ: Ир, 1992. – 392 c.
Гаглойти Ю.С. Нарты и аланы. Сборник научных трудов. – Цхинвал, 2017. [Электронды ресурс]. URL: http://sevosetia.ru/Article/Index/124650 (қаралған күні 18.08.2022)
Гаглоев Ю.С. К вопросу о происхождении алан // План работы и тезисы докладов научной сессии Юго-Осетинского научно-исследовательского института 29 декабря 1960 г. – Сталинир, 1960. – С. 5–8.
Перевалов С.М. Аланы. В кн.: Российская историческая энциклопедия. Т. 1. – М.: ОЛМА Медиа Групп, 2015. – С. 231–232.
Палиенко А.В. О появлении Аланов на юге Восточной Европы по данным письменных источников. [Электронды ресурс]. URL: http://repo.ssau.ru/bitstream/L-UraloPovolzhskaya-arheologicheskaya-konferenciya-studentov-i-molodyh-uchenyh/O-poyavlenii-alanov-na-uge-Vostochnoi-Evropy-po-dannym-pismennyh-istochnikov-67460/1/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE.pdf (қаралған күні 18.08.2022) 10. Пилипчук Я. Ранние аланы: вопрос политической и этнической истории. Часть 2. Реальное время, 2019. [Электронды ресурс]. URL: https://realnoevremya.ru/articles/139170-yaroslav-pilipchuk-o-rannih-alanah-chast-2 (қаралған күні 18.08.2022) 11. История племя алан переплелась с историей многих народов, в первую очередь, юго-востока Европы. [Электронды ресурс]. URL: https://lsvsx.livejournal.com/843886.html (қаралған күні 18.08.2022)
REFERENCES
Abaev V.I. Osetinskii iazyk i folklore [Ossetian language and folklore]. Tom I. – M.-L.: 1-ia tipografiia Izdatelstva AN SSSR, 1949. – 608 s. [in Russian]
Derevianko A.V. Problema roksolanov v arheologicheskih issledovaniiah vtoroi poloviny XXI veka [The problem of Roxolans in archaeological research in the second half of the 20th – early 21st centuries] // Vestnik Voronejskogo gosudarstvennogo universiteta. Seria: Istoriia. Politologiia. Sociologiia. – 2015. – №1. – S. 61–64. [in Russian]
Zolin P. Roksolany, Stati o Novgorode [Articles about Novgorod], razd. Istoriia i kultura [Elektrondy resurs]. URL: https://www.novgorod.ru/read/information/history/clauses/roksolany/ (qaralgan kunі 05.05.2022) [in Russian]
Bernard S. Bahrah. Alany na Zapade [Alans in the West] / perev. s angl. I.B. Sanakoeva, pod red. akademika M.I. Isaeva. – M.: «ARD», 1993. – 87 s. [in Russian]
Kuznecov V.A. Ocherki istorii alan [Essays on the history of the Alans]. 2-e izd. dopol. – Vladikavkaz: Ir, 1992. – 392 c. [in Russian]
Gagloiti Iu.S. Narty i alany. Sbornik nauchnyh trudov. – Chinval, 2017. [Elektrondy resurs]. URL: http://sevosetia.ru/Article/Index/124650 (qaralgan kunі 18.08.2022) [in Russian]
Gagloev Iu.S. K voprosu o proishozhdenii alan [On the question of the origin of the Alans] // Plan raboty i tezisy dokladov nauchnoi sessii Iugo-Osetinskogo nauchno-issledovatelskogo instituta 29 dekabria 1960 g. – Stalinir, 1960. – S. 5–8. [in Russian]
Perevalov S.M. Alany. V kn.: Rossiiskaia istoricheskaia enciklopediia [Alans. In: Russian Historical Encyclopedia]. T. 1. – M.: OLMA Media Grupp, 2015. – S. 231–232. [in Russian]
Palienko A.V. O poiavlenii Alanov na iuge Vostochnoi Evropy po dannym pismennyh istochnikov. [Elektrondy resurs]. URL: http://repo.ssau.ru/bitstream/L-UraloPovolzhskaya-arheologicheskaya-konferenciya-studentov-i-molodyh-uchenyh/O-poyavlenii-alanov-na-uge-Vostochnoi-Evropy-po-dannym-pismennyh-istochnikov-67460/1/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE.pdf (qaralgan kunі 18.08.2022) [in Russian]
Pilipchuk Ia. Rannie alany: vopros politicheskoi i etnicheskoi istorii. Chast 2. Realnoe vremia, 2019. [Elektrondy resurs]. URL: https://realnoevremya.ru/articles/139170-yaroslav-pilipchuk-o-rannih-alanah-chast-2 (qaralgan kunі 18.08.2022) [in Russian]
Istoriia plemia alan pereplelas s istoriei mnogih narodov, v pervuiu ochered, iugo-vostoka Evropy. [Elektrondy resurs]. URL: https://lsvsx.livejournal.com/843886.html (qaralgan kunі 18.08.2022) [in Russian]
