ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕПТЕРДЕ БИОЛОГИЯ САБАҚТАРЫНЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҮДЕРІСІНЕ ВАЛЕОЛОГИЯЛЫҚ ЭЛЕМЕНТТЕРДІ КІРІКТІРУ ТИІМДІЛІГІН ЗЕРТТЕУ
Кілт сөздер:
салауатты өмір салты мәдениеті, интерактивті әдістер, педагогикалық технологиялар, педагогикалық эксперимент, валеологиялық элемент.Аңдатпа
Қазіргі таңда оқушылардың салауатты өмір салтын ұстануы басты назарда. Себебі, балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы елдің әлеуетін атап айтсақ, экономикалық, зияткерлік, мәдени құндылықтарын айқындайтын маңызды көрсеткіштерін қамтиды, сондай-ақ ұлттық қауіпсіздік сипаттамаларының бірі болып табылады.
Бұл зерттеу жұмысында қазіргі уақыттағы жасөспірімдердің денсаулығындағы жағымсыз өзгерістердің барын ескере отырып, мектеп оқушыларының салауатты өмір салтын қалыптастыру арқылы денсаулық жағдайын нығайту және сақтау мәселелері қарастырылған.
Ғылыми зерттеу барысында теориялық және эмпирикалық әдістер, әдебиеттік талдау, математикалық, статистикалық әдістер қолданылды. Сонымен қатар мектеп оқушыларының денсаулығын сақтау үшін инновациялық технологиялар және педагогикалық шарттар, бақылау әдісі, валеологиялық элементтер, интербелсенді әдістер сабақ барысында сондай-ақ, сабақтан тыс педагогикалық эксперимент барысында қолданылды.
Зерттеу нәтижесінде білім және оқу-тәрбие процесінде мектеп оқушыларының салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін педагогикалық жағдай туындатылып, биологияны оқытуда валеологиялық элементтерді кіріктірудің әдістемелік жолдары анықталды. Оқушылардың белсенді әрекеттеріне негізделе отырып, биология сабағы бойынша валеологиялық элементтерді қамтитын денсаулық сауаттылығы сабақтары жүргізілді. Осылайша, оқушылардың салауатты өмір салтына деген оң көзқарас қалыптасып, зерттеушілік, тұлғалық және танымдық қабілеттері дамыды. Биологиялық білім беруде валеологиялық элементтерді қолдана отырып, сабақты ұйымдастыру түрлері, интербелсенді әдістерді қолдана отырып, «Координация және реттелу» бөлімін оқудың әдістемесі, «Тұқымқуалау мен өзгергіштік» бөлімі бойынша зертханалық жұмыстар жасау арқылы салауатты өмір салтын қалыптастыру заңдылықтары талданды.
Ғылыми зерттеу жұмыс нәтижелері білім алушылар бойында салауатты өмір салтын ұстануға деген құндылық көзқарастарды қалыптастыра отырып, өзін-өзі бағалау көрсеткіші бойынша 80% нәтижені көрсетті. Жүргізілген педагогикалық эксперимент қорытындысы биология сабақтарында валеологиялық элементтерді кіріктірудің тиімділігін растап, білім алушылардың 90% салауатты өмір салтын ұстануға деген белсенділігін анықтады.
Ғылыми зерттеулер нәтижесі оқытудың тиімді технологияларын жасауда биология пәні мұғалімдеріне әдістемелік нұсқау ретінде және оқушылармен бірге жүргізілетін ғылыми зерттеу жұмыстары кезінде қолданылуы мүмкін.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Носова Е.В. Формирование у учащихся основ здорового образа жизни при обучении биологии в 8-9 классах: автореф. ... канд. биол. наук. – Москва, 2013. – 20 с. 2. Амосов Н.М. Раздумье о здоровье. 3-е изд., доп., перераб. – М.: Физкультура и спорт, 1987. – 64 с. 3. Брехман И.И. Валеология наука о здоровье. 2-е изд., доп., перераб. – М.: Физкультура и спорт, 1990. – 208 c.
Верзилин Н.М., Корсунская В.М. Общая методика преподавания биологии: учебник для студентов пед. ин-тов по биол. спец. – М.: Просвещение, 1983. – 384 с.
Лукина С.А. Идея формирования ценностного отношения к здоровому образу жизни в практике биологического образования // Международный научно-исследовательский журнал. ФГАОУ В «Северо-Восточный федеральный университет имени М.К. Аммосова. – 2017. – №10(64). – С.31–33. DOI: https://doi.org/10.23670/IRJ.2017.64.015
Ярлыкова О.В. Некоторые аспекты игровых технологий в образовательном процессе вуза // Материалы I Международной научно-практической конференции «Методика и практика преподавания в XXI веке. – Варна, Болгария. 2015. – С. 97–100.
Кокаева И.Ю. Современные подходы к формированию здорового образа жизни обучающихся // Научно-теоретический журнал. – 2016. – №2. – С. 50–52.
Макарова Л.П., Буйнов Л.Г., Плахов Н.Н. Гигиенические основы формирования культуры здорового образа жизни школьников // Гигиена и санитария. – 2017. – №96(5). – C. 463–465. DOI: http://dx.doi.org/10.1882/0016-9900-2017-96-5-463-466
Manuela P., Prisco P., Salvatore C., Annamaria C., Alessandro M. School as ideal setting to promote health and wellbeing among young people // Health Promotion Perspectives. – 2020. – №10(4). – Р. 316–324. DOI http://dx.doi:10.34172/hpp.2020.50
Ibarra Mora J., Ventura Vall-Llovera C., Hernández Mosqueira C. Hábitos de vida saludable de actividad física, alimentación, sueño y consumo de tabaco y alcohol, en estudiantes adolescentes chilenos // Sportis Scientific Journal of School Sport, Physical Education and Psychomotricity. – 2019. – №5 (1). – Р. 70–84. DOI: https://doi.org/10.17979/sportis.2019.5.1.3500
Almutairi K.M., Alonazi W.B., Vinluan J.M. et al. Health promoting lifestyle of university students in Saudi Arabia: a cross-sectional assessment // BMC Public Health. – 2018. – Т. 18. – №1. – С. 1–10. DOI: https://doi.org/10.1186/s12889-018-5999-z
Wilf-Miron R., Kittany R., Saban M. et al. Teachers' characteristics predict students' guidance for healthy lifestyle: a cross-sectional study in Arab-speaking schools // BMC Public Health – 2022. – Т. 22. – №1. – С. 1–10. DOI:https://doi.org/10.1186/s12889-022-13795-5
Hymana A., Stewarta K., Jamina A., Lauschera H.N., Stacya E., Kastenb G., Hoa K. Testing a school-based program to promote digital health literacy and healthy lifestyle behaviours in intermediate elementary students: The Learning for Life program // Preventive Medicine Reports. – 2020. – Т. 19. – С. 101149. DOI: https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2020.101149
Esposito, F. et al. Weekday and Weekend Differences in Eating Habits, Physical Activity and Screen Time Behavior among a Sample of Primary School Children: The “Seven Days for My Health” Project.// International journal of environmental research and public health. – 2022. – Т. 19. – №. 7. – С. 4215. DOI: https:// doi.org/10.3390/ijerph19074215
Абишева Т.О., Рамазанова А.А. Жаратылыстану пәндерінің байланысы арқылы салауатты өмір салтын қалыптастыру мүмкіндіктері // ҚазҰлтҚызПУ Хабаршысы. – 2015. – №2(58). – Б. 5–12.
Salybekova N., Issayev G., Abdrassulova Z., Dairabaev R., Erdenov M. Pupils’ research skills development through project-based learning in biology Cypriot // Journal of Educational Sciences. – 2021. – №16(3). – P. 1106–1121.
Иманғалиев А.С., Арыстанғалиева А.Г., Қасымғали Г.М. Ұлттық құндылықтар арқылы оқушылардың салауатты өмір салтын қалыптастыру // Абай атындағы ҚазҰПУ Хабаршысы «Педагогика ғылымдары» сериясы. – 2020. – №4(68). – Б. 117–120.
REFERENCES
Nosova Е.V. Formirovaniye u uchashihsia osnov zdorovogo obraza jizni pri obuchenii biologii v 8–9-klassah: avtoreft. … kand. biol. nauk. [Formation of the basics of a healthy lifestyle among students when teaching biology in grades 8–9. Abstract]. – Moskva, 2013. – 20 s. [in Russian]
Amosov N.M. Razdumie o zdorovie [Thinking about health]. 3-e izd., dop., pererab. – M.: Fizkultura i sport, 1987. – 64 s. [in Russian]
Brehman I.I. Valeologiya nauka o zdorovie [Valeology is the science of health]. 2-e izd., dop., pererab. – M.: Fizkultura i sport, 1990. – 208 s. [in Russian]
Verzilin N.M., Korsunskaya V.M. Obshaia metodika prepodavaniia biologii: uchebnik dlia studentov ped. in-tov po biol. spec. [General Methods of Teaching Biology: Textbook]. – M.: Prosvesheniie, 1983. – 384 s. [in Russian]
Lukina S.A. Ideia formirovaniia cennostnogo otnosheniya k zdorovomu obrazu jizni v praktike biologicheskogo obrazovaniia [The idea of forming a value attitude to a healthy lifestyle in the practice of biological education] // Mejdunarodnyi nauchno-issledovatelskiy jurnal. FGAOU V «Severo-Vostochnyi federalnyi universitet imeni M.K. Ammosova. – 2017. – №10(64). – S. 31–33. [in Russian]
Iarlykova O.V. Nekotoryie aspekty igrovyh tehnologiy v obrazovatelnom processe vuza [Some aspects of gaming technologies in the educational process of the university] // Materialy I Mejdunarodnoy nauchno-prakticheskoy konferencii «Metodika i praktika prepodavaniia v XXI veke». – Varna, Bolgariya, 2015. – S. 97–100. [in Russian]
Kokayeva I.Yu. Sovremennyie podhody k formirovaniyu zdorovogo obraza jizni obuchayushihsia [Modern approaches to the formation of a healthy lifestyle for students] // Nauchno-teoreticheskiy jurnal. – 2016. – №2. – S. 50–52. [in Russian]
Makarova L.P., Buynov L.G., Plakhov N.N. Gigiyenicheskiye osnovy formirovaniia kultury zdorovogo obraza jizni shkolnikov [Hygienic foundations for the formation of a healthy lifestyle culture for schoolchildren] // Gigiyena i sanitariya. – 2017. – №96(5). – S. 463–465. [in Russian]
Manuela P., Prisco P., Salvatore C., Annamaria C., Alessandro M. School as ideal setting to promote health and wellbeing among young people // Health Promotion Perspectives. – 2020. – №10(4). – Р. 316–324. DOI http://dx.doi:10.34172/hpp.2020.50 [in English]
Ibarra Mora J., Ventura Vall-Llovera C., Hernández Mosqueira C. Hábitos de vida saludable de actividad física, alimentación, sueño y consumo de tabaco y alcohol, en estudiantes adolescentes chilenos // Sportis Scientific Journal of School Sport, Physical Education and Psychomotricity. – 2019. – №5 (1). – Р. 70–84. DOI: https://doi.org/10.17979/sportis.2019.5.1.3500
Almutairi K.M., Alonazi W.B., Vinluan J.M. et al. Health promoting lifestyle of university students in Saudi Arabia: a cross-sectional assessment // BMC Public Health. – 2018. – Т. 18. – №1. – С. 1–10. DOI: https://doi.org/10.1186/s12889-018-5999-z
Wilf-Miron R., Kittany R., Saban M. et al. Teachers' characteristics predict students' guidance for healthy lifestyle: a cross-sectional study in Arab-speaking schools // BMC Public Health – 2022. – Т. 22. – №1. – С. 1–10. DOI:https://doi.org/10.1186/s12889-022-13795-5
Hymana A., Stewarta K., Jamina A., Lauschera H.N., Stacya E., Kastenb G., Hoa K. Testing a school-based program to promote digital health literacy and healthy lifestyle behaviours in intermediate elementary students: The Learning for Life program // Preventive Medicine Reports. – 2020. – Т. 19. – С. 101149. DOI: https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2020.101149
Esposito, F. et al. Weekday and Weekend Differences in Eating Habits, Physical Activity and Screen Time Behavior among a Sample of Primary School Children: The “Seven Days for My Health” Project.// International journal of environmental research and public health. – 2022. – Т. 19. – №. 7. – С. 4215. DOI: https:// doi.org/10.3390/ijerph1907421515.
Abisheva T.O., Ramazanova A.A. Jaratylystanu panderinin baylanysy arqyly salauatty omir saltyn qalyptastyru mumkindikteri [Opportunities for a healthy lifestyle through the connection of the natural sciences] // QazUltQyzPU Habarshysy. – 2015. – №2(58). – B. 5–12 [in Kazakh]
Salybekova N., Issayev G., Abdrassulova Z., Dairabaev R., Erdenov M. Pupils’ research skills development through project-based learning in biology Cypriot // Journal of Educational Sciences. – 2021. – №16(3). – P. 1106–1121.
Imangaliyev A.S., Arystanġaliyeva A.G., Kasymgali G.M. Ulttyq qundylyqtary arqyly oqushylardyn salauatty omir saltyn qalyptastyru [Formation of a healthy lifestyle of students through national values] // Abay atyndagy QazUPU Habarshysy «Pedagogika gylymdary» seriiasy. – 2020. – №4(68). – B. 117–120 [in Kazakh]
