ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР САЛАСЫНДАҒЫ «КҮШ» ҰҒЫМЫ
Кілт сөздер:
күш, халықаралық қатынастар, актор, сыртқы саясат, қауіпсіздік, дипломатия, жаһандану.Аңдатпа
Мақалада халықаралық қатынастар саласындағы «күш» ұғымы сөз болады. Бұл соңғы кезеңдегі ең көп талқыланып жатқан тақырыптардың бірі. XXI ғасырдың басында халықаралық саясатта «жұмсақ күш» (soft power) ұғымының кеңінен таралып, халықаралық қатынастарда соншалықты өзектілігінің артуының себебі кейінгі уақытта Батыстың әсіресе Америка Құрама Штаттарының жаңа мыңжылдықта кеңінен қолданып, әлемнің бірқатар елдерінде өз мүдделерін жүзеге асыруы болды. Кeңec Oдaғы ыдырaғaннaн ĸeйiн әлeмдe ĸүштeр тeпe-тeңдiгi жәнe гeocaяcи ықпaлдacтықтың өзгeруiнe әceр eтĸeн үрдicтeр жүрдi. ХХ ғacырдың 90-шы жылдaрының бacынa дeйiн өмiр cүргeн бипoлярлы хaлықaрaлық қaтынacтaр жүйeci жoйылып, oның oрнынa ĸeлгeн жaңa әлeмдiĸ құрылым бaрлық мeмлeĸeттeрдi өздeрiнiң cыртқы caяcи қaйтa қaрacтыруынa aлып ĸeлдi. Осы үдеріс ішінде екінші мыңжылдықта әлемдік экономикалық көшбасшыға айналған Қытай мемлекеті де soft power-ді ескі замандардан келе жатқан өркениеті мен құндылықтарын насихаттай отырып, халықаралық саясатта шебер пайдаланып келеді. «Күш» ұғымы Халықаралық қатынастарды зерттеудегі ең маңызды тұжырымдама болғанымен, бұл мәселе төңірегінде әртүрлі пікірлер бар. Өйткені күштің қабылданған ортақ анықтамасы жоқ. Күш саясаты табиғи ресурстарға әсер ету үшін, сондай-ақ, елдер арасындағы бәсекелестіктің артуымен және олардың экономикалық күшінің қарқын алуымен саяси, мәдени және әскери күштер тұрғысынан өз бетінше қажетті нәтижеге қол жеткізу үшін әртүрлі қоғамдарда әсер ету, жүйе, география және қоршаған орта сияқты факторларға тәуелді сипатта қолданылады. Мақалада, міне, осы жайт ғылыми тұрғыда жан-жақты ашылып, тұжырымдалады.
Әдебиеттер тізімі
Шинковский М., Фролова Я. Фактор силы в современной системе международных отношений // Вестник Челябинского государственного университета, 2009. – С. 24–30. [Электронный ресурс]. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/faktor-sily-v-sovremennoy-sisteme-mezhdunarodnyh-otnosheniy
Най Джозеф С. Гибкая власть: как добиться успеха в мировой политике / перевод с англ. В.И. Супруна. – Новосибирск; Москва: «Тренды», 2006. – 221 c.
Най Джозеф С. «Мягкая сила» и американо-европейские отношения // Свободная мысль–ХХI, 2004, №10. – С. 33–41. [Электронный ресурс]. URL: http://smartpowerjournal.ru/soft-power
Аydoğan Bekir. Rapor: Güç Kavramı ve Kamu Diplomasisi. – 2013. – 58 s.
Özdemir Haluk. Uluslararası İlişkilerde Güç: Çok Boyutlu Bir Değerlendirme // Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. – Cilt 63, No 3, 2008. – S. 113–144.
Yilmaz Sait. Güç ve Politika. – İstanbul: Alfa Basım Yayım, 2008. – 624 s.
Vedat Demir. Kamu Diplomasisi ve Yumuşak Güç. – İstanbul: Beta Yayınevi, 2012. – 321 s.
Carr E.H. The Twenty Years’ Crisis 1919–1939: An Introduction to the Study of International Relations. – L., 2016. – 233 р.
Бергер П., Хантингтон С. Многоликая Глобализация. – Москва: Аспект-Пресс, 2009. – 379 c.
Бжезинский Збигнев. Великая шахматная доска. Господство Америки и его геостратегические императивы / пер. О.Ю. Уральская. – Москва, 2009. – 330 c.
Най Джозеф. Будущее Власти / пер. Верченко В. – Москва, АСТ-Пресс, 2014. – 448 c.
