Лингвокогнитивный анализ концепта «трудолюбие/лень» в казахской паремиологии
Ключевые слова:
концепт, когнитивная лингвистика, трудолюбие, лень, пословицы-поговорки, паремические единицы.Аннотация
. В статье рассматривается паремиологическая картина мира на основании концептов «трудолюбия\\лень». Концепт определяя мировозрения определенного народа, оповещает о культуре целой эпохи. Для определения концепта необходимо определить особенности картины мира и их отношение с обьектами, их деятельности описания национального сознания. Основной целью исследовательской статьи является раскрытие национально-культурного и познавательного характера концептов «трудолюбие\\лень» в казахских пословицах и поговорках
В национальных традициях и обычаях, мышлении казахского народа, большое значение имеют пословицы и поговорки, которые лишь одним или двумя словами резюмируют народную психологию, в том числе языковое выражение человеческой души – особенно присущее казахскому народу, учение о разных жизненных моментах. В цель и идею исследуемой статьи можно отнести изучение картины мира в концептах «трудолюбия\\лень» на примере казахских пословиц и поговорок. Для определения семантического объема языковых единиц, относящихся к понятию «трудолюбие\лень» в казахских пословицах и поговорках, ставших основным кодом национального менталитета, использованы методы описательного, этнолингвистического, концептуального анализа и ассоциативного эксперимента. Ценность исследовательской статьи заключается в том, что, раскрывая сущность языковых единиц, избавляющих от лени, прославляющих трудолюбие в казахском обществе, призвание населения через казахские пословицы ценить труд, добросовестно работать, отстаивать идею трудолюбия, подчеркивается важность работы.
Библиографические ссылки
Тұрманжанов Ө. Қазақтың мақал-мәтелдері. – Алматы: Раритет, 2004. – 440 б.
Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. – Алматы: Ана тілі, 1992. – 449 б.
Әуезов М. Шығармаларының елу томдық толық жинағы. – Алматы: Дәуір. Жібек жолы, 2014. – 501 б.
Қайдар Ә. Ғылымдағы ғұмыр. Мақалалар, баяндамалар жинағы. – Алматы: «Сардар» баспа үйі, 2014. – 520 б.
Абай Құнанбайұлы. Өкінішті көп өмір кеткен өтіп... Өлеңдер, поэмалар, қара сөздер. – Алматы: Раритет, 2008. – 384 б.
Құдайбердіұлы Ш. Сыр сөз. – Алматы: Отбасы хрестоматиясы, 2021. – 256 б.
Елубай А.М., Алдабек Н.Ә. Түркі әлеміндегі «әйел» концептісін айшықтайтын мақал-мәтелдердің лингво-мәдени аспектісі // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2022. –№3(125). – Б. 68–78.
Исаева Ж.И. Дүниенің паремиологиялық бейнесі (лингвомәдениеттанымдық аспект): филол. ғыл. канд. ... автореф. – Алматы, 2007. – 31 б.
Динаева Б.Б. Қазақ мақал-мәтелдерінің прагма-когнитивті аспектісі: монография. – Астана: Қазақ гуманитарлық заң университеті. 2013. – 162 б.
Қанапина С.Ғ. Қазақ тіліндегі мақал-мәтелдердің танымдық бейнелілігі (Ғ. Мұстафин, С. Мұқанов шығармалары негізінде): филол. ғыл. канд. ... автореф. – Алматы, 2006. – 31 б.
Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі / Жалпы редакциясын басқарған Т. Жанұзақов. – Алматы: Дайк-Пресс, 2008. – 965 б.
Сыздықова Р. Тілдік норма және оның қалыптануы (кодификациясы). – Алматы: Ел-шежіре, 2014. – 228 б.
Қалиев Ғ., Болғанбаев Ә. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы: оқулық. – Алматы: Сөздік-словарь, 2006. – 264 б.
Қасымова С. Сан компонентті мақал-мəтелдердің мағыналық сипаты // ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. – 2010. – №4-5(128-129). – Б. 83–87.
Рсалиева Ж.А. Ағылшын, орыс және қазақ тілдері паремиологиялық бірліктерінің семантиалық сипаттамасы («Еңбек – еңбегі жоқтық» тақырыптық тобының материалдары негізінде) // ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. – 2018. – №2(170). – Б. 127–136.
Қазиев Қ. Таңдамалы шығармалары. – Алматы: Айғаным, 2014. – 266 б.
REFERENCES
Turmanjanov O. Qazaqtyn maqal-matelderi [Kazakh proverbs and sayings]. – Almaty: Raritet, 2004. – 440 b. [in Kazakh]
Baitursynov A. Til tagylymy [Language lesson]. – Almaty: Ana tili, 1992. – 449 b. [in Kazakh]
Auezov M. Shygarmalarynyn elu tomdyq tolyq jinagy [A complete collection of his works in Fifty volumes]. – Almaty: Dauır. Jibek joly, 2014. – 501 b. [in Kazakh]
Qaidar A. Gylymdagy gumyr. Maqalalar, baiandamalar jinagy [Life in science. Collection of articles, reports]. – Almaty: «Sardar» baspa uii, 2014. – 520 b. [in Kazakh]
Abai Qunanbaiuly. Okinishi kop omir ketken otip... Olender, poemalar, qarasozder [It is a pity that many lives have passed... Poems, poems, obscenities]. – Almaty: Raritet, 2008. – 384 b. [in Kazakh]
Qudaiberdiuly Sh. Syr soz [Syr word]. – Almaty: Otbasy hrestomatiasy, 2021. – 256 b. [in Kazakh]
Elubai A.M., Aldabek N.A. Turki alemindegi «aiel» konseptisin aishyqtaityn maqal-matelderdin lingvo-madeni aspektisi [Linguistic and Cultural Aspects of Proverbs Reflecting the Concept «woman» in the Turkish World] // Iasaui universitetinin habarshysy. – 2022. – №3(125). – B. 68–78. [in Kazakh]
Isaeva J.I. Dunienin paremiologialyq beinesi [Paremiological picture of the world]: filol. gyl. kand. ... avtoref. – Almaty, 2007. – 31 b. [in Kazakh]
Dinaeva B.B. Qazaq maqal-matelderinin pragma-kognitivti aspektisi: monografiia. [Pragma-cognitive aspect of Kazakh Proverbs]. – Astana: Qazaq gumanitarlyq zan universiteti, 2013. – 162 b. [in Kazakh]
Qanapina S.G. Qazaq tilindegi maqal-matelderdin tanymdyq beineliligi» (G. Mustafin, S. Muqanov shigarmalary negizinde): filol. gyl. kand. ... avtoref. [Cognitive imagery of Proverbs and sayings in the Kazakh language (based on the works of G. Mustafin, S. Mukanov): abstract ... kand. philol. science]. – Almaty, 2006. – 31 b. [in Kazakh]
Qazaq tilinin tusindirme sozdigi. Jalpy redakciasyn basqargan T. Januzaqov [Explanatory Dictionary of the Kazakh language. The general editorial office was headed by T. Zhanuzakov]. – Almaty: Daik-Pres, 2008. – 965 b. [in Kazakh]
Syzdyqova R. Tildik norma jane onyn qalyptanuy (kodifikasiasy) [Language norm and its normalization (codification)]. – Almaty: «El-shejire», 2014. – 228 b. [in Kazakh]
Qaliev G,. Bolganbaev A. Qazirgi qazaq tilinin leksikologiasy men frazeologiasy [Lexicology and phraseology of modern Kazakh language]. – Almaty: Sozdik-slovar, 2006. – 264 b. [in Kazakh]
Qasymova S. San komponenttı maqal-matelderdin magynalyq sipaty [Semantic nature of Proverbs and sayings of the San component] // QazUU habarshysy. Filologia seriasy. – 2010. – №4-5(128-129). – B. 83-87. [in Kazakh]
Rsalieva J.A. Agylshyn, rus jane qazaq tilderi paremiologialyq birlikterinin semantialyq sipattamasy («Enbek – enbegi joqtyq» taqyryptyq tobynyn materialdary negizinde) [Semantic characteristics of paremiological units in English, Russian and Kazakh languages (on the material of the thematic group «Labour – idleness»)] // QazUU habarshysy. Filologia seriasy. – 2018. – №2(170). – B. 127-136. [in Kazakh]
Qaziev Q. Tandamaly shygarmalary [Selected works]. – Almaty: Aiganym, 2014. – 266 b. [in Kazakh]
