BAĞIMSIZLIK DÖNEMİNDE YAZILAN NESİRİN ÖZELLİĞİ: BEYBİT SARIBAY’IN ESERLERİNİN SANATSAL DOĞASI
0 0
Anahtar Kelimeler:
psychologism, philosophy, artistic dialogue, time and space, modernist trend, symbolism.Özet
Bu makalede Beybit Sarıbay’ın “Raugaş Erken Açıyor”, “Meirim” ve “Öliara” öykülerine dayanılarak, bağımsızlık döneminde Kazak nesrinin gelişim eğilimleri analiz edilmektedir. Yazarın eserlerinde yansıtılan manevi değerler, insan doğasının derin psikolojik kıvrımları ve toplum ile birey arasındaki ilişki sanatsal bir bakış açısıyla ele alınmaktadır. Yazar, eserlerinde bağımsızlık döneminde Kazak toplumunun yaşadığı sosyal, ahlaki ve felsefi sorunları ustalıkla aktararak, dönemin ulusal dünya görüşünü ve ruhunu sanatsal imgelerle ortaya koymaktadır. Makalede ele alınan yazarın ana karakteri, yazarın eserlerinde sıklıkla yer alan, hassas, derin düşünceli, hayat dolu ve manevi arayış içinde olan Raugaş’tır. Raugaş’ın içinde yaşanan mücadele, bir yandan kişinin kendi yaşamı için umudunu koruma arzusu, diğer yandan da dış çevreden gelen engellere direnme arzusunu açıkça ortaya koymaktadır. “Meirim” öyküsündeki Ulan imgesi ise varoluşçu bir karakterdir. Şair Ulan imgesi aracılığıyla yazar, modern toplumda giderek daha nadir görülen manevi saflık, nezaket ve bağışlayıcılık gibi ahlaki değerleri gündeme getirir. Sadece etrafındaki insanların imgesini değil, aynı zamanda iç dünyalarını, depresyonlarını ve özlemlerini, yitik sıcaklıklarını da resim aracılığıyla aktarmaya çalışır. Bu, onun manevi dünyasının saflığını, sanata olan bağlılığını gösterir. Ayrıca, şairin “Öliara” öyküsündeki Almatı ortamı ebeveynlerin umutları, öğretmenlerin baskısı, toplumun başarılı olma baskısı, bizi Öğrenci seçme sınavını (ÖSS) yalnızca bir üniversite kazanma sınavı olarak değil, aynı zamanda hayata ve geleceğe giden tek yol olarak görmeye teşvik eder. Bu eğilim sosyokültürel bir ayrıntı olarak görülür. Yazar böylece modern toplumda çocuğun bir birey olarak değil, sonuçlara ulaşmanın bir aracı olarak algılandığına işaret eder. Makalede karakter sistemi, iç monolog, psikolojizm, metafor ve sembolizm gibi sanatsal araçların yanı sıra edebi teorik bir analiz de sunulmuştur.
Referanslar
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Мәдібай Қ.Қ. Көркемдік кеңістігі. – Алматы: Қазақ университеті, 2014. – 215 б.
Сарыбай Б. Рауғаш ерте гүлдейді. – Алматы: Жалын, 2009. – 160 б.
Глушко А. Требование времени и возможности жанра: проблемы рассказа // В кн.: Методологические проблемы советской литературной критики. – М.: Мысль, 1976. – С. 206-217.
Рақымжанов Т. Қазақ прозасындағы психологизм. – Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ, 2016. – 160 б.
Ковалев Вл.А. О стиле художественной прозы Л.Н. Толстого. – М.: Изд. Моск. Ун-та., 1960. – 63 с.
Пірәлиева Г. Ішкі монолог. – Алматы: «Ер–Дәулет–Қазақстан» 1994. – 200 б.
Портнова Н.А. К проблеме парадоксальности стиля Достоевского. // В кн.: Достоевский. Материалы и исследования. Т.7. – Ленинград: «Наука», 1987. – 293 с. 8. Тоқсамбаева А.О. Мұхтар Мағауин шығармаларының көркемдік-эстетикалық танымы // «Қазақ әдебиеті». Жинақ. – 2005. – №4. – Б. 36–42.
Таборисская Е., Штейнгольд А. Творческая индивидуальность писателя // В кн.: Пути анализа литературного произведения. – М.: Просвещение, 1981. – С. 50–71.
Тұңғышбаева Ғ.Ж., Қожахметова Ф.Б. Эпикалық жанрлар табиғаты // ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. – 2017. – №2 (166). – Б. 124–129.
REFERENCES
Madіbai Q.Q. Korkemdіk kenіstіgі [The Artistic Space]. – Almaty: Qazaq universitetі, 2014. – 215 b. [in Kazakh] 2. Sarybai B. Raugash erte guldeidі [Rhubarb Blooms Early]. – Almaty: Zhalyn, 2009. – 160 b. [in Kazakh] 3. Glushko A. Trebovanie vremeni i vozmozhnosti zhanra: problemy rasskaza // V kn.: Metodologicheskie problemy sovetskoi literaturnoi kritiki [The Demand of the Time and the Possibilities of the Genre: Problems of the Short Story // In: Methodological Problems of Soviet Literary Criticism]. – M.: Mysl, 1976. – S. 206–217. [in Russian] 4. Raqymzhanov T. Qazaq prozasyndagy psihologizm [Psychologism in Kazakh Prose]. – Almaty: Abai atyndagy QazUPU, 2016. – 160 b. [in Kazakh] 5. Kovalev Vl.A. O stile hudozhestvennoi prozy L.N. Tolstogo [On the Style of Leo Tolstoy’s Artistic Prose]. – M.: Izd. Mosk. Un-ta., 1960. – 63 s. [in Russian] 6. Pіralieva G. Іshkі monolog [The Inner Monologue]. – Almaty: «Er–Daulet–Qazaqstan» 1994. – 200 b. [in Kazakh] 7. Portnova N.A. K probleme paradoksalnosti stilia Dostoevskogo. // V kn.: Dostoevskiy. Materialy i issledovania. T.7. [On the Problem of the Paradoxical Style of Dostoevsky // In: Dostoevsky: Materials and Research. Vol. 7.]. – Leningrad: «Nauka», 1987. – 293 s. [in Russian] 8. Toqsambaeva A.O. Muhtar Magauin shygarmalarynyn korkemdіk-estetikalyq tanymy [The Artistic-Aesthetic Perception in the Works of Mukhtar Magauin] // «Qazaq adebietі». Zhinaq. – 2005. – №4. – B. 36–42. [in Kazakh] 9. Taborisskaia E., Shteingold A. Tvorcheskaia individualnost pisatelia // V kn.: Puti analiza literaturnogo proizvedenia [The Creative Individuality of the Writer // In: Ways of Analyzing a Literary Work]. – M.: Prosveshenie, 1981. – S. 50–71. [in Russian] 10. Tungyshbaeva G.Zh., Qozhahmetova F.B. Epikalyq zhanrlar tabigaty [The Nature of Epic Genres] // QazUU habarshysy. Filologia seriasy. – 2017. – №2 (166). – B. 124–129. [in Kazakh]
