Ağıt Şarkılarında Yaşam ve Ölüm Hakkında Halk Felsefesi
53 104
Anahtar Kelimeler:
lamentation, mourning, philosophy on the meaning of life, existential philosophy, the problem of life and death, Kazakh folklore.Özet
The article is devoted to the analysis of existential-philosophical aspect and historical bases of the genre “joktau” (lament). The researcher shows that this genre inherited oral-poetic traditions of Sak, Hun, Uysun tribes and has deep roots of existential philosophy of Kazakh people. The author relies on the works of famous philosophers, folklorists and linguists in his research. According to the author's opinion, joktau reflects the humanistic worldview of Kazakhs about human existence and the meaning of each stage of the human life’s cycle “birth-growth-death”. The living tradition of joktau, along with its deep philosophical significance, demonstrates the genesis of folklore poetics and reflects the historical reality of the era in which it was created. The author emphasizes the world outlook connection of joktau with Kazakh myths and fairy tales.
The text of «Joktau on Hajj Abdullah», which was found by the author in the manuscripts fund of the National Academy of Sciences is of great historical value. This oral-poetic text reflects the era of colonization of Kazakh lands by the tsarist power of Russia. Zhoktau describes how Kazakh tribes, that lost their lands, migrated from the eastern region of Kazakhstan and wandered in search of a home in Mongolia, China and Russia. The researcher notes that the joktau genre needs a deep study as it is an important monument of oral folk art, associated with the worldview, life philosophy and history of the Kazakhs.
Referanslar
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Марғұлан Ә. Ежелгі жыр, аңыздар: монография. – Алматы: Жазушы, 1985. – 368 б.
Алтынсарин Ы. Орынбор ведомствосы қазақтарының өлген адамды жерлеу және оған ас беру дәстүрінің очеркі. Кіт.: Қазақ халқының дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. 2. – Алматы: Арыс, 2006. – 290 б.
Байтұрсынов А. Жоқтау. – Алматы: Ахмет Байтұрсынұлы атындағы қор, 1993. – 96 б.
Уахатов Б. Қазақтың тұрмыс-салт жырларының типологиясы: монография. – Алматы: Ғылым, 1983. –157 б.
Ісләмжанұлы К. Қазақтың отбасы фольклоры: монография. – Алматы: Арыс, 2007. – 332 б.
Нұрышева Г. Адам өмірінің философиялық мәні: ұжымдық монография. Кіт.: Қазақ халқының философиялық мұрасы. 6-том. – Астана: Аударма, 2006. – 512 б.
Нұрдаулетова Б.И. Қазақ дүниетанымындағы базалық концептілердің тілдік көрінісі // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2022. – №1 (123). – Б. 7–20. https://doi.org/10.47526/2022-1/2664-0686.01
Қондыбай С. Арғықазақ мифологиясы. Екінші кітап. – Алматы: Дайк-пресс, 2004. – 234 б.
Құдайбердіұлы Ш. Екі томдық шығармалар жинағы. – Алматы: Ел-шежіре, 2008. – 512 б.
Мыңжан Н. Қазақтың қысқаша тарихы. – Алматы: Жалын, 1994. – 400 б.
Балаубаева-Голяховская А.М. Ақмола губерниясы қазақтарының жерлеу салты. Кіт.: Қазақ халқының дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. 2 т. – Алматы: Арыс, 2006. – 290 б.
Халид Қ. Қазақта мәйіт шығару («Тауарих хамса» кітабынан). // Қазақ халқының дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. 2 т. – Алматы: Арыс, 2006. – 285 б.
Штернберг Л.Я. Первобытная религия в свете этнографии: Исследования, статьи, лекции. – Л.: URSS, 2022. – 512 c.
Уәлиханов Ш. Таңдамалы. – Алматы: Ғылым, 1989. – 144 б.
Қаз дауысты Қазыбек би / Құраст. С. Дәуітов. – Алматы: ҚазАқпарат, 2011. – 192 б.
Қазыбек би Келдібекұлы // Әдебиет порталы. [Электронды ресурс] URL: https://adebiportal.kz/kz/authors/view/3598 (қаралған күні 27.03.2024)
Ұлттық Ғылым Академиясының қолжазба қоры. № 518 бума.
Кітапбаев Б. Шежіре. 1 бөлім. – Алматы: Қайнар, 1994. – 250 б.
REFRENCES
Margulan A. Ejelgі jyr, anyzdar [Ancient Psalms, legends]: monografia. – Almaty: Jazushy, 1985. – 368 b. [in Kazakh]
Altynsarin Y. Orynbor vedomstvosy qazaqtarynyn olgen adamdy jerleu jane ogan as beru dasturіnіn ocherkі. Kіt.: Qazaq halqynyn dasturlerі men adet-guryptary. 2 [An essay on the traditions of the Kazakhs of the Orenburg Department of burying a dead person and giving him food. In the book: Traditions and customs of the Kazakh people]. – Almaty: Arys, 2006. – 290 b. [in Kazakh]
Baitursynov A. Joqtau [Lamentation]. – Almaty: Ahmet Baitursynuly atyndagy qor, 1993. – 96 b. [in Kazakh]
Uahatov B. Qazaqtyn turmys-salt jyrlarynyn tipologiasy [Typology of Kazakh folk songs]: monografia. – Almaty: Gylym, 1983. – 157 b. [in Kazakh]
Іslamjanuly K. Qazaqtyn otbasy folklory [Kazakh family folklore]: monografia. – Almaty: Arys, 2007. – 332 b. [in Kazakh]
Nurysheva G. Adam omіrіnіn filosofialyq manі: ujymdyq monografia. Kіt.: Qazaq halqynyn filosofialyq murasy. 6-tom [The philosophical meaning of human life. In the book: Philosophical heritage of the Kazakh people]. – Astana: Audarma, 2006. – 512 b. [in Kazakh]
Nurdauletova B.I. Qazaq dunietanymyndagy bazalyq konceptіlerdіn tіldіk korіnіsі [Language expression of basic concepts in the Kazakh worldview] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2022. – №1 (123). – B. 7–20. https://doi.org/10.47526/2022-1/2664-0686.01[in Kazakh]
Qondybai S. Argyqazaq mifologiasy [Proto-Kazakh mythology]. Ekіnshі kіtap. – Almaty: Daik-press, 2004. – 234 b. [in Kazakh]
Qudaiberdіuly Sh. Ekі tomdyq shygarmalar jinagy [Collection of works in two volumes]. – Almaty: El-shejіre, 2008. – 512 b. [in Kazakh]
Mynjan N. Qazaqtyn qysqasha tarihy [Brief History of Kazakh]. – Almaty: Jalyn, 1994. – 400 b. [in Kazakh]
Balaubaeva-Goliahovskaia A.M. Aqmola guberniiasy qazaqtarynyn jerleu salty. Kit.: Qazaq halqynyn dasturlerі men adet-guryptary [Burial customs of Kazakhs of Akmola province. In the book: Traditions and customs of the Kazakh people.]. 2 t. – Almaty: Arys, 2006. – 290 b. [in Kazakh]
Halid Q. Qazaqta maiіt shygaru («Tauarih hamsa» kіtabynan) // Qazaq halqynyn dasturlerі men adet-guryptary [Autopsy in Kazakh (from the book “Tauarih Hamsa”). In the book: Traditions and customs of the Kazakh people]. 2 t. – Almaty: Arys, 2006. – 285 b. [in Kazakh]
Shternberg L.Ia. Pervobytnaia religia v svete etnografii: Issledovania, statii, lekcii [Primitive religion in the light of ethnography: Research, articles, lectures]. – L.: URSS, 2022. – 512 c. [in Russian]
Ualihanov Sh. Tandamaly [Selected works]. – Almaty: Gylym, 1989. – 144 b. [in Kazakh]
Qaz dauysty Qazybek bi [Kazybek bi] / Qurast. S. Dauitov. – Almaty: QazAqparat, 2011. – 192 b. [in Kazakh]
Qazybek bi Keldіbekuly [Kazybek bi Keldibekuly] // Adebiet portaly. [Electronic resource] URL: https://adebiportal.kz/kz/authors/view/3598 (date of access 27.03.2024) [in Kazakh]
Ulttyq Gylym Akademiasynyn qoljazba qory. №518 buma [Manuscript fund of the National Academy of Sciences. Pack №518]. [in Kazakh]
Kіtapbaev B. Shejіre [Chronicle]. 1 bolіm. – Almaty: Qainar, 1994. – 250 b. [in Kazakh]
