ПЕДАГОГТЫҢ КӘСІБИ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІ ҰҒЫМЫНЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
4 10
Кілт сөздер:
құзыреттілік, кәсіби құзыреттілік, білім, білік, дағды, білімді маман, білікті маман, рефлексия.Аңдатпа
Қазақстандық заманауи педагогтардың басымдық беретін бағыттарының бірі, озық тәжірибелерді қолдану және тарату арқылы педагогтардың кәсіби шеберлігін жетілдіру. Сондықтан да білім беру саласы белсенді және мобильді, өз ісіне белсенділік танытып, өзінің кәсіби мақсаттарын нақты түсініп, барлық жаңа және инновацияларға оптимистік көзқараспен қарайтын педагогқа бағытталған болуы керек.
Біз мақаламызда қарастырылатын басты мәселе де осы сұраққа жауап іздеу жолындағы ізденістеріміздің нәтижесі. Бүгінгі таңда «құзыреттілік» – педагогика ғылымында негізгі базалық ұғымдардың бірі болып отыр.
Көптеген зерттеушілер құзыреттілік ұғымы білім, білік, дағдылар ұғымдарына қарағанда әлдеқайда кең екенін атап көрсетеді. Құзыреттілік ұғымы жеке тұлғаның бағытын да, оның стереотиптерді жеңу, проблемаларды сезіну, парасаттылық, ойлаудың икемділігін де қамтитынын көрсетеді. Құзыреттіліктің дағдыдан айырмашылығы саналы түрде жасалынады, ал біліктен айырмашылығы ол өзгеруге және жетілдірілуге өте бейім, білімнен айырмашылығы, ол ой-өріс әрекеті шығармашылдық (нақты практикада жүзеге асырылатын немесе ой еңбегі) түрінде болады.
Сондықтан, Қазақстандағы заманауи білім беру жүйесі өз жұмысында бастамашылдық танытатын, өзінің кәсіби мақсаттарын нақты білетін, барлық жаңа нәрселерге ашық және инновацияларға оптимистік көзқараспен қарайтын белсенді және мобильді мұғалімге бағытталған болуы керек.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Назарбаев Зияткерлік мектептері ДББҰ. Мұғалімдерге арналған нұсқаулық: I-II-III деңгейлер. – Астана: «Педагогикалық шеберлік орталығы» ЖМ типографиясы, 2016. – 260 б. 2. Печеркина А.А., Сыманюк Э.Э., Умникова Е.Л. Развитие профессиональной компетентности педагога: теория и практика: монография. – Екатеринбург: Урал. гос. пед. ун-т., 2011. – 233 с. 3. Разуваева Т.Н. Социально-психологическая структура педагогического коллектива как субъекта инновационной деятельности. – Сургут: ОАО «Сургутский государственный педагогический университет», 2009. 4. Равен Д. Компетентность в современном обществе. Выявление, развитие и реализация. – М.: Когито- Центр, 2002. – 396 с. 5. Эльконин Б.Д. Понятие компетентности с позиций развивающего обучения // Современные подходы к компетентностноориентированному образованию. – Красноярск, 2002. 6. Ожегов С.И., Шведова Н.Ю. Толковый словарь русского языка [Электронный ресурс]. URL: https://ozhegov.info/slovar/ (қаралған күні 11.10.2024) 7. Чошанов М.А. Дидактическое конструирование гибкой технологии обучения // Педагогика. – 1997. – Т. 2. – С. 21–29. 8. Кальней В.А., Шишов С.Е. Непрерывность как принцип повышения квалификации // Вестник РМАт. – 2016. – №2. – С. 93–97. 9. Новиков А.М. Интеграция базового профессионального образования // Педагогика. – 1993. – №3. – С. 3–5. 10. Кузьмина Н.В. Способности, одаренность, талант учителя. – Л.: Знание, 1985. – 32 c. 11. Андронова Н.В. Умение разрабатывать психолого-педагогические рекомендации как компонент психологической компетентности учителя: автореф. ... канд. психол. наук. – Казань, 2000. – 20 с. 12. Костылева Н.Е. Психолого-педагогические условия эффективности управления развитием профессиональной компетентности учителя в процессе гуманизации и демократизации школы: дис. ... канд. пед. наук. – Казань, 1997. – 252 с. 13. Рогов Е.И. Учитель как объект психологического исследования: Пособие для школьных психологов по работе с учителем и педагогическим коллективом. – М.: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 1998. – 496 с. 14. Добудько Т.В. Формирование профессиональной компетентности учителя информатики в условиях информатизации образования: дис. ... док. пед. наук. – Самара, 1999. – 349 с. 15. Волкова Е.Н. Субъектность педагога: теория и практика: дис. ... док. психол. наук. – Москва, 1998. – 308 с. 16. Исаева З.А. Формирование профессионально-исследовательской культуры педагога в системе университетского образования: Автореф. ... док. пед. наук. – Алматы, 1997. – 47 с. 17. Таубаева Ш.Т. Научные основы формирования исследовательской культуры учителя общеобразовательной школы. – Алматы: Әлем, 2000. – 381 с. 18. Оналбеков Е.С. Взаимодействие университета и общеобразовательной школы по организации профильного обучения учащихся старшей ступени: автореф. ... канд. пед. наук. – Алматы, 2010. – 26 с.
Кудайбергенова А.М. Развитие системы непрерывной научно-исследовательской работы студентов в классических университетах Республики Казахстан: дис. ... канд. пед. наук. – Алматы, 2010.
Ахметова Г.К., Пфейфер Н.Э., Бурдина Е.И. Азбука для начинающего учителя. – Павлодар: ПГУ, 2003. – 108 с. 21. Мынбаева А.К. История, теория и технологии научной деятельности высшей школы. – Алматы: «ИП Волкова», 2010. – 257 с. 22. Булатбаева А.А. Развитие концептуальных и прикладных основ процесса овладения магистрантами военного вуза методологией исследовательской деятельности: автореф. ... док. пед. наук. – Алматы, 2009. – 50 с.
Кенжебеков Б.Т. Формирование профессиональной компетентности будущих специалистов в системе высшей школы: дис. ... док. пед. наук. – Алматы, 2005.
Турсынова Ж.Ж. Формирование профессиональной компетентности студентов в условиях производственной практики на основе информационных технологий: дис. ... канд. пед. наук. – 2010. 25. Құдайбергенова К.С. Құзырлылық бiлiм сапасының критерийi: әдiснамасы және ғылыми-теориялық негiзi. – Алматы: ДОИВА, 2008. – 328 с.
Мизимбаева А.С. Развитие исследовательской культуры магистрантов: дис. ... доктора философии (PhD). – Алматы, 2014. – 158 с.
Джексембаева Г.С. Теоретические основы разработки и проектирования содержания образования на основе компетентностного подхода: дис. ... доктора философии (PhD). – Алматы, 2016.
Сыздыкбаева А.Д. Формирование исследовательской компетентности будущего учителя начальных классов: дис. ... доктора философии (PhD). – Алматы, 2016.
Туйебаев М.Қ. Құзыреттілік – заманауи білім берудің жаңа парадигмасы // «Жаңа формацияда кәсіптік білім берудің өзекті мәселелері» Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. – 2015. – Т. 1. – Б. 439–441.
Туйебаев М.Қ. Құзыреттілік және оны тұлға бойына қалыптастыру тәсілдері // Қазақстанның ғылымы мен өмірі. – 2018. – №3 (58). – Б. 156–159.
Туйебаев М.Қ. Жаңартылған білім беру бағдарламасының өзекті мәселелері. – Шымкент, 2021. – 121 б.
Туйебаев М.Қ. Жаңа технологиялардың оқу мен оқытудағы құзыреттілікті қалыптастыруға әсері. – Шымкент, 2023. – 188 б.
REFERENCES
Nazarbaev Ziatkerlіk mektepterі DBBU. Mugalіmderge arnalgan nusqaulyq: I-II-III dengeiler [Teacher's guide: levels I-II-III]. – Astana: «Pedagogikalyq sheberlіk ortalygy» ZhM tipografiasy, 2016. – 260 b. [in Kazakh]
Pecherkina A.A., Symaniuk E.E., Umnikova E.L. Razvitie professionalnoi kompetentnosti pedagoga: teoria i praktika: monografia [Development of professional competence of a teacher: theory and practice: monograph]. – Ekaterinburg: Ural. gos. ped. un-t., 2011. – 233 s. [in Russian]
Razuvaeva T.N. Socialno-psihologicheskaia struktura pedagogicheskogo kollektiva kak subiekta innovacionnoi deiatelnosti [The socio-psychological structure of the teaching staff as a subject of innovation activity]. – Surgut: OAO «Surgutski gosudarstvennyi pedagogicheski universitet», 2009. [in Russian]
Raven D. Kompetentnost v sovremennom obshestve. Vyiavlenie, razvitie i realizacia [Competence in modern society. Identification, development and implementation]. – M.: Kogito- Centr, 2002. – 396 s. [in Russian] 5. Elkonin B.D. Poniatie kompetentnosti s pozici razvivaiushego obuchenia [The concept of competence from the perspective of developmental learning] // Sovremennye podhody k kompetentnostnoorientirovannomu obrazovaniu. – Krasnoiarsk, 2002. [in Russian]
Ozhegov S.I., Shvedova N.Iu. Tolkovyi slovar russkogo iazyka [Explanatory dictionary of the Russian language]. [Electronic resource]. URL: https://ozhegov.info/slovar/ (date of access 11.10.2024) [in Russian]
Choshanov M.A. Didakticheskoe konstruirovanie gibkoi tehnologii obuchenia [Didactic construction of flexible learning technology] // Pedagogika. – 1997. – T. 2. – S. 21–29. [in Russian]
Kalnei V.A., Shishov S.E. Nepreryvnost kak princip povyshenia kvalifikacii [Continuity as a principle of professional development] // Vestnik RMAt. – 2016. – №2. – S. 93–97. [in Russian]
Novikov A.M. Integracia bazovogo professionalnogo obrazovania [Integration of basic vocational education] // Pedagogika. – 1993. – №3. – S. 3–5. [in Russian]
Kuzmina N.V. Sposobnosti, odarennost, talant uchitelia [Abilities, giftedness, talent of a teacher]. – L.: Znanie, 1985. – 32 c. [in Russian]
Andronova N.V. Umenie razrabatyvat psihologo-pedagogicheskie rekomendacii kak komponent psihologicheskoi kompetentnosti uchitelia: avtoref. ... kand. psihol. nauk [The ability to develop psychological and pedagogical recommendations as a component of a teacher's psychological competence: abstract]. – Kazan, 2000. – 20 s. [in Russian]
Kostyleva N.E. Psihologo-pedagogicheskie uslovia effektivnosti upravlenia razvitiem professionalnoi kompetentnosti uchitelia v processe gumanizacii i demokratizacii shkoly: dis. ... kand. ped. nauk [Psychological and pedagogical conditions for effective management of the development of professional competence of teachers in the process of humanization and democratization of schools: dis.]. – Kazan, 1997. – 252 s. [in Russian]
Rogov E.I. Uchitel kak obiekt psihologicheskogo issledovania: Posobie dlia shkolnyh psihologov po rabote s uchitelem i pedagogicheskim kollektivom [The teacher as an object of psychological research: A guide for school psychologists on working with teachers and teaching staff]. – M.: Gumanit. izd. centr VLADOS, 1998. – 496 s. [in Russian]
Dobudko T.V. Formirovanie professionalnoi kompetentnosti uchitelia informatiki v usloviah informatizacii obrazovania: dis. ... dok. ped. nauk [Formation of professional competence of a computer science teacher in the context of informatization of education: dis.]. – Samara, 1999. – 349 s. [in Russian]
Volkova E.N. Subiektnost pedagoga: teoria i praktika: dis. ... dok. psihol. nauk [Teacher's subjectivity: theory and practice: dis.]. – Moskva, 1998. – 308 s. [in Russian]
Isaeva Z.A. Formirovanie professionalno-issledovatelskoi kultury pedagoga v sisteme universitetskogo obrazovania: Avtoref. ... dok. ped. nauk [Formation of professional research culture of a teacher in the university education system: Abstract]. – Almaty, 1997. – 47 s. [in Russian]
Taubaeva Sh.T. Nauchnye osnovy formirovania issledovatelskoi kultury uchitelia obsheobrazovatelnoi shkoly [The scientific foundations of the formation of the research culture of the teacher of secondary schools]. – Almaty: Alem, 2000. – 381 s. [in Russian]
Onalbekov E.S. Vzaimodeistvie universiteta i obsheobrazovatelnoi shkoly po organizacii profilnogo obuchenia uchashihsia starshei stupeni: avtoref. ... kand. ped. nauk [The interaction of the university and secondary schools on the organization of specialized education for senior students: abstract]. – Almaty, 2010. – 26 s. [in Russian]
Kudaibergenova A.M. Razvitie sistemy nepreryvnoi nauchno-issledovatelskoi raboty studentov v klassicheskih universitetah Respubliki Kazahstan: dis. ... kand. ped. nauk [Development of a system of continuous research work of students at classical universities of the Republic of Kazakhstan: dis.]. – Almaty, 2010. [in Russian]
Ahmetova G.K., Pfeifer N.E., Burdina E.I. Azbuka dlia nachinaiushego uchitelia [ABC for a beginner teacher]. – Pavlodar: PGU, 2003. – 108 s. [in Russian]
Mynbaeva A.K. Istoria, teoria i tehnologii nauchnoi deiatelnosti vysshei shkoly [History, theory and technology of higher school scientific activity]. – Almaty: «IP Volkova», 2010. – 257 s. [in Russian]
Bulatbaeva A.A. Razvitie konceptualnyh i prikladnyh osnov processa ovladenia magistrantami voennogo vuza metodologiei issledovatelskoi deiatelnosti: avtoref. ... dok. ped. nauk [Development of the conceptual and applied foundations of the process of mastering the methodology of research activities by undergraduates of a military university: abstract ... doctor of pedagogical sciences]. – Almaty, 2009. – 50 s. [in Russian]
Kenzhebekov B.T. Formirovanie professionalnoi kompetentnosti budushih specialistov v sisteme vysshei shkoly: dis. ... dok. ped. nauk [Formation of professional competence of future specialists in the higher school system: dis.]. – Almaty, 2005. [in Russian]
Tursynova Zh.Zh. Formirovanie professionalnoi kompetentnosti studentov v usloviah proizvodstvennoi praktiki na osnove informacionnyh tehnologi: dis. ... kand. ped. nauk [Formation of professional competence of students in the conditions of industrial practice based on information technology: dis.]. – 2010. [in Russian]
Qudaibergenova K.S. Quzyrlylyq bilim sapasynyn kriterii: adisnamasy zhane gylymi-teorialyq negizi [Competence criterion for the quality of education: methodology and scientific and theoretical basis]. – Almaty: DOIVA, 2008. – 328 s. [in Kazakh]
Mizimbaeva A.S. Razvitie issledovatelskoi kultury magistrantov: dis. ... doktora filosofii (PhD) [Development of the research culture of undergraduates: dis.]. – Almaty, 2014. – 158 s. [in Russian]
Dzheksembaeva G.S. Teoreticheskie osnovy razrabotki i proektirovania soderzhania obrazovania na osnove kompetentnostnogo podhoda: dis. ... doktora filosofii (PhD) [Theoretical foundations of the development and design of educational content based on a competence-based approach: dis.]. – Almaty, 2016. [in Russian]
Syzdykbaeva A.D. Formirovanie issledovatelskoi kompetentnosti budushego uchitelia nachalnyh klassov: dis. ... doktora filosofii (PhD) [Formation of the research competence of the future primary school teacher: dis.]. – Almaty, 2016. [in Russian]
Tuiebaev M.Q. Quzyrettіlіk – zamanaui bіlіm berudіn zhana paradigmasy [Competence – a new paradigm of modern education] // «Zhana formaciada kasіptіk bіlіm berudіn ozektі maselelerі» Halyqaralyq gylymi-tazhіribelіk konferencia materialdary. – 2015. – T. 1. – B. 439–441. [in Kazakh]
Tuiebaev M.Q. Quzyrettіlіk zhane ony tulga boiyna qalyptastyru tasіlderі [Competence and approaches to its formation in the personality] // Qazaqstannyn gylymy men omіrі. – 2018. – №3 (58). – B. 156–159. [in Kazakh]
Tuiebaev M.Q. Zhanartylgan bіlіm beru bagdarlamasynyn ozektі maselelerі [Current issues of the updated educational program]. – Shymkent, 2021. – 121 b.
Tuiebaev M.Q. Zhana tehnologialardyn oqu men oqytudagy quzyrettіlіktі qalyptastyruga aserі [The impact of new technologies on the formation of competencies in teaching and learning]. – Shymkent, 2023. – 188 b. [in Kazakh]
