ОҚУШЫЛАРДЫҢ ПРАГМАТИКАЛЫҚ ҚҰЗЫРЕТТІЛІКТЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ЛИНГВИСТИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
22 42
Кілт сөздер:
тілдік құзыреттілік, прагматикалық құзыреттілік, сыни ойлау, оқушылар, қазақ тілі, тіл білімінің салалары, прагматика.Аңдатпа
Бұл мақалада оқушылардың прагматикалық құзыреттілігін қалыптастырудың лингвистикалық негіздері қарастырылады. Прагматикалық құзыреттілік терминінің қалыптасу, зерттеу тарихына шолу жасалады. Осы терминмен жақын, ұқсас терминдерге де тоқталып, отандық және шетелдік лингвист-ғалымдардың, әдіскер-ғалымдардың пікірлеріне, тұжырымдарына талдау жасалады. Оқушылардың прагматикалық құзыреттілігін қалыптастырудың әдістемесін жасау үшін оның теориялық-әдіснамалық негіздерін анықтап алу өте маңызды, сол себепті осы мақалада аталған мәселенің лингвистикалық ерекшеліктерін айқындау мақсаты көзделіп отыр.
Мектеп қабырғасында оқушылардың жеке тұлғалық сапасының көрсеткіші олардың әлеуметтену мәртебесінің көрсеткішімен тең екендігі белгілі. Баланың бойында қалыптасатын білім, білік, дағдылардың жиынтығы олардың келешекте өз ортасында дұрыс әрі лайықты әлеуметтенуіне ықпалы зор болмақ. Тілдік, коммуникативтік және прагматикалық құзыреттіліктер арасында тығыз байланыстың болуы оларға ортақ мәселелерді шешуде кешенді әдіс-тәсілдерді қарастыру қажет.
Зерттеу барысында құзыреттілік ұғымының түрлі аспектіде зерттелгені анықталды. Прагматикалық құзыреттіліктің негізгі сипаттары мен көрсеткіштері айқындалып, олардың тілдік ортадағы көріністеріне тұжырымдар келтіріледі.
Тіл білімінің салаларында қалыптасып жатқан жаңа үрдістердің прагматикалық құзыреттілікті қалыптастыруда тигізер ықпалы да қарастырылады. Авторлар қазақ тілін оқытуда қолдануға болатын әдіс-тәсілдердің де бірқатар түрлеріне тоқталады. Жалпы прагматикалық құзыреттіліктің қалыптасуына ықпал ететін тілдік шешімдерді іздестіруге талпыныс жасалады.
Әдебиеттер тізімі
Тоқаев Қ. Тәуелсіздік бәрінен де қымбат. [Электронды ресурс]. URL: https://egemen.kz/article/260146-tauelsizdik-barinen-qymbat (қаралған уақыты: 12.04.2023)
Хомский Н. Аспекты теории синтаксиса / пер. В.А. Звегинцева. – М.: Издательство Московского университета, 1972. – 129 с.
Тіл білімі терминдерінің сөздігі. – Алматы: «Фирма «Орнак» ЖШС, 2012. – 388 б.
Аймауытов Ж. Алты томдық шығармалар жинағы. Т. 4. Психология, жан жүйесі және өнер таңдау. – Алматы: Ел-шежіре, 2013. – 384 б.
Байтұрсынұлы А. Қазақ тіл білімінің мәселелері / Құраст. Ғ. Әнес. – Алматы: Абзал-Ай, 2013. – 640 б.
Тұңғышбаева Ғ.Ж. «Прагматика» ұғымының мағынасы мен қолданылуы аясы // ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. – 2010. – №6 (130). – Б. 120–123.
Сафонова В.В. Культуроведение в системе современного языкового образования // Иностранные языки в школе. – 2001. – №3. – С. 17–24.
Тер-Минасова С.Г. Тіл және мәдениетаралық коммуникация. ‒ Алматы: Ұлттық аударма бюросы, 2018. – 320 б. 9. Щукин А.Н. Обучение иностранным языкам: теория и практика: учебное пособие. – М.: Филоматис, 2010. – 475 с.
Старостина Е.И. Сущность и содержание понятия прагматической компетенции, ее роль в процессе изучения русского языка как иностранного. [Электронный ресурс]. URL: https://api-mag.kursksu.ru/media/pdf/007-20.pdf (дата обращения: 08.05.2023)
Полунина Л.Н. Функциональные компоненты прагмтической компетенции и их роль в развитии коммуникативных умений студентов высших учебных заведений в процессе обучения английскому языку // Педагогика. Вопросы теории и практики. – 2020. – Том 5. Выпуск 6. – С. 792–797.
Комарова З.И. Коммуникативно-прагматическая парадигма в дисциплинарно-методологическом пространстве современной лингвистики // Вестник Челябинского государственного университета. Филология. Искусствоведение. – 2013. – №1 (292). – С. 66–71.
Оразбаева Ф., Дәулетбекова Ж. Коммуникативтік-прагматикалық парадигма: айтылым мәдениетін қалыптастырудың маңызы мен мүмкіндіктері // ҚазҰУ Хабаршысы: Филология сериясы. – 2021. – №3 (183). – Б. 43–49. 14. Дәулетбекова Ж.Т. Сөз мәдениеті – тілдік білім нәтижесі: монография. – Алматы: Ғылым мен білім интеграциясы институты, 2017. – 240 б.
Mao T., He Sh. An Integrated Approach to Pragmatic Competence: Its Framework and Properties // Sage Open. – 2021. – Т. 11. – №2. https://doi.org/10.1177/21582440211011472
House J. Developing pragmatic competence in English as a lingua franca: Using discourse markers to express (inter)subjectivity and connectivity // Journal of pragmatics. – 2013. – Т. 59. – С. 57–67 https://doi.org/10.1016/j.pragma.2013.03.001
REFERENCES
Toqaev Q. Tauelsіzdіk barіnen de qymbat [Independence is more precious than anything else]. [Electronic resource]. URL: https://egemen.kz/article/260146-tauelsizdik-barinen-qymbat (date of access: 12.04.2023) [in Kazakh]
Homskiy N. Aspekty teorii sintaksisa [Aspect theory syntax] / per. V.A. Zveginceva. – M.: Izdatelstvo Moskovskogo universiteta, 1972. – 129 s. [in Russian]
Tіl bіlіmі terminderіnіn sozdіgі [Dictionary of linguistic terms]. – Almaty: «Firma «Ornak» JShS, 2012. – 388 b. [in Kazakh]
Aimauytov J. Alty tomdyq shygarmalar jinagy. T. 4. Psihologia, jan juiesі jane oner tandau [A collection of works in six volumes. Vol. 4. Psychology, soul system and art choice]. – Almaty: El-shejіre, 2013. – 384 b. [in Kazakh]
Baitursynuly A. Qazaq tіl bіlіmіnіn maselelerі [Problems of Kazakh linguistics] / Qurast. G. Anes. – Almaty: Abzal-Ai, 2013. – 640 b. [in Kazakh]
Tungyshbaeva G.J. «Pragmatika» ugymynyn magynasy men qoldanylu aiasy [The meaning and scope of the concept of “pragmatics”] // QazUU habarshysy. Filologia seriasy. – 2010. – №6 (130). – B. 120–123. [in Kazakh]
Safonova V.V. Kulturovedenie v sisteme sovremennogo iazykovogo obrazovania [Cultural education in the system of modern language education] // Inostrannye iazyki v shkole. – 2001. – №3. – S. 17–24. [in Russian]
Ter-Minasova S.G. Tіl jane madenietaralyq kommunikacia [Language and intercultural communication]. ‒ Almaty: Ulttyq audarma biurosy, 2018. – 320 b. [in Kazakh]
Shukin A.N. Obuchenie inostrannym iazykam: teoria i praktika [Teaching foreign languages: theory and practice]: uchebnoe posobie. – M.: Filomatis, 2010. – 475 s. [in Russian]
Starostina E.I. Sushnost i soderjanie poniatia pragmaticheskoi kompetencii, ee rol v processe izuchenia russkogo iazyka kak inostrannogo [The essence and content of the concept of pragmatic competence, its role in the process of studying the Russian language as a foreign language]. [Electronic resource]. URL: https://api-mag.kursksu.ru/media/pdf/007-20.pdf (date of access: 08.05.2023) [in Russian]
Polunina L.N. Funkcionalnye komponenty pragmticheskoi kompetencii i ih rol v razvitii kommunikativnyh umeniy studentov vysshih uchebnyh zavedeniy v processe obuchenia angliskomu iazyku [Functional components of pragmatic competence and their role in the development of communicative skills of students of higher educational institutions in the process of learning English] // Pedagogika. Voprosy teorii i praktiki. – 2020. – Tom 5. Vypusk 6. – S. 792–797. [in Russian]
Komarova Z.I. Kommunikativno-pragmaticheskaia paradigma v disciplinarno-metodologicheskom prostranstve sovremennoi lingvistiki [Communicative-pragmatic paradigm in the disciplinary-methodological space of modern linguistics] // Vestnik Cheliabinskogo gosudarstvennogo universiteta. Filologia. Iskusstvovedenie. – 2013. – №1 (292). – S. 66–71. [in Russian]
Orazbaeva F., Dauletbekova J. Kommunikativtіk-pragmatikalyq paradigma: aitylym madenietіn qalyptastyrudyn manyzy men mumkіndіkterі [Communicative-pragmatic paradigm: importance and possibilities of formation of speech culture] // QazUU Habarshysy: Filologia seriasy. – 2021. – №3 (183). – B. 43–49. [in Kazakh]
Dauletbekova J.T. Soz madenietі – tіldіk bіlіm natijesі [Word culture is the result of language education]: monografia. – Almaty: Gylym men bіlіm integraciasy instituty, 2017. – 240 b. [in Kazakh]
Mao T., He Sh. An Integrated Approach to Pragmatic Competence: Its Framework and Properties // Sage Open. – 2021. – T. 11. – №2. https://doi.org/10.1177/21582440211011472
House J. Developing pragmatic competence in English as a lingua franca: Using discourse markers to express (inter)subjectivity and connectivity // Journal of pragmatics. – 2013. – T. 59. – S. 57–67 https://doi.org/10.1016/j.pragma.2013.03.001
