Beşeriyet İlminin Abay’ın Eserlerindeki Görünüşü

Özet

Makalede, Kazak halkının büyük Ģairi Abay‟ın insan kategorisi ve varlığı hakkındaki nesirlerin sırrı ele alınacaktır. Abay‟ın nesirleri ile Ģiirlerindeki ana görüĢ; Allah‟ın hak yolu, gerçek ömür, insanlıktır. Büyük Ģairin eserlerinde geniĢ bir Ģekilde yer bulan “tolık adam” hakkındaki bilgece düĢünceleri tekrar akıl süzgecinden geçirilmeye gayret edilmiĢtir. Bu konuda, Abay‟ın beslendiği üç kaynağın yeri önemlidir. Abay‟ın kendisinden önce yaĢamıĢ olan bilim adamlarının eserlerinden beslendiğini Ģair kütüphanesinden anlamak mümkündür. Makalede, Abay‟ın beslendiği kaynaklar arasında yer alan Farabi, Fuzuli, ġems, Davani ve onlardan daha da önce yaĢamıĢ olan Platon‟un öğrencisi Plotin, Aristotales‟in eserlerindeki insan varlığı hakkındaki düĢüncelerinin Abay‟ın düĢünceleriyle karılaĢtırılmasına özel bir önem verilmiĢtir. Abay‟ın “tolık adam” düĢüncesinin Farabi‟nin “kamil insan” teorisi ile iliĢkisine ve “jürek külti” ilminin Abay düĢüncesindeki yerine özel bir dikkat gösterilmiĢtir. Abay‟ın ahlak felsefesi ve beĢeriyet ilmi araĢtırmacıların görüĢlerine dayanarak ortaya koyulmaya çalıĢılmıĢ ve Abay düĢüncesindeki gerçek ilim hakkında söz söylenmiĢtir. Abay‟daki “tolık adam” fikrinin manası ve önemi makalede esas alınmıĢtır.