ESKI UYGURCA U 5933 BELGESI ÜZERINE BAZI DÜŞÜNCELER (MORIYASU 2019’A KATKILAR)
Anahtar Kelimeler:
Mektup, Türk Tarihi, Eski Uygurlar, Berlin-Turfan KoleksiyonuÖzet
Dunhuang’da yer alan Bin Buda Mağaraları’ndaki Uygurca yazmalar arasında özel mektuplar da bulunmaktaydı. Bu mektupların günlük insan ilişkilerinden çalışma hayatına, ticaretten devlet idaresine değişik içeriklere sahip olduğu görülmektedir. Eski Uygurlara ait farklı zamanlardan kalma iki yüzden fazla mektup bulunmaktadır. Bu çalışma, Eski Uygurca mektuplar ve onların söz varlığı üzerine hazırlamış olduğum doktora tezinde yalnızca metni ve çevirisi verilen bir belgenin gözden geçirilerek sunulmasından ve belge hakkında güncellenmiş bilgilerin ve yorumların duyurulmasından oluşmaktadır. Bu çalışmada adı geçen, okunan ve yorumlanan belge, bir mektuptur ve bu mektup, Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften’e ait Turfan Koleksiyonunda U 5933 (T M 84 = COUL no. 172) katalog numarasıyla korunmaktadır. Bu belgeyi, ilk kez 1975’te P. Zieme, daha sonra 2000’de J. Wilkens incelemiştir. Son olarak bu belge, 2019’da Eski Uygurca özel mektupları bir araya getiren T. Moriyasu’nun Corpus’unda ele alınmıştır. Moriyasu’nun “Zieme ve Wilkens’in bunu bir Manihaist yazısı olarak görmelerinin nedenini anlayamıyorum.” diye ifade ettiği görüşü düşünülerek burada bu görüşü savunan bazı gerekçeler önerilmektedir. Ayrıca bu belge ile ilgili bazı yeni okuma ve yorumlama önerilerinde bulunulmaktadır.
Referanslar
Moriyasu, Takao. Corpus of the Old Uighur Letters from the Eastern Silk Road. Turnhout: Brepols, 2019.
Hamilton, James. Manuscrits ouigours dıı lXe-Xe siécle de Touen-houang, I-II, Paris: Peeters. 1986.
Tezcan, Semih and Zieme, Peter Uigurische Briefdocumente. Studia Turcica. Budapest, 1971. s. 451–460.
Tezcan, Semih. En Eski Türk Dili ve Yazını. Bilim Kültür ve Öğretim Dili olarak Türkçe’den Ayrıbasım. Ankara: TTK Basımevi, 1978.
Demir, Nurettin and Yılmaz, Emine. Uygur Edebiyatı (VIII-XIV. yüzyıl): Nesir. Türk Edebiyatı Tarihi I. İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2006. s. 154–176.
Tekin, Talat. İpek Yolu’ndan Bin Yıllık Mektuplar. Makaleler II Tarihî Türk Yazı Dilleri içinde s. 289-299. E. Yılmaz – N. Demir [eds.]. Ankara: Öncü Kitap. 2004a.
Tekin, Talat. [Review] Manuscripts ouıgours du IXe-Xe siecle de Touen-houang. In Makaleler II Tarihî Türk Yazı Dilleri, s. 300-307. E. Yılmaz – N. Demir [eds.]. Ankara: Öncü. 2004b.
Zieme, Peter. Manichaisch-türkische Texte. (BTT V). Berlin: Akademie Verlag. 1975.
Wilkens, Jens. Alttürkische Handschriften, Teil 8. Manichaisch-türkische Texte der Berliner Turfansammlung. (VOHD, XIII-16). Stuttgart: Franz Steiner Verlag. 2000.
Arslan, Hüsnü Çağdaş (2021). Eski Uygur Mektuplarının İncelenmesi ve Söz Varlığının Hakasça ile Karşılaştırılması.Unpublished PhD thesis and project numbered SDK-2019-11733. Adana: Cukurova University.
Yamada, Nobua (1993). Sammlung uigurischer Kontrakte (Uiguru-bun keiyaku monjo shūsei). 3 vols., J. Oda - P. Zieme - H. Umemura - T. Moriyasu (eds.). Suita (Osaka): Osaka University Press. 山田信夫（著）, 小田壽典／ P. ツィーメ／梅村坦／森安孝夫（編）『ウイグル文契約文書集成』全 3 巻, 吹田（大阪）, 大阪大学出版会.
Seren, Burcu (2019).Eski Uygur Türkçesi Metinlerinde Özel Adlar. Unpublished Master’s thesis. Bolu: Abant Izzet Baysal University.
Nadelyayev, Vladimir Mihaylovich et alii. Drevnetyurkskiy slovar’. Leningrad: Akademiya Nauk SSSR. 1969.
Clauson, Sir Gerard. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press. 1972.
Erdal, Marcel. Old Turkic Word Formation. Vol. I-II. Wiesbaden: Otto Harrassowitz. 1991.
Kasai, Yukiyo. Die uigurischen buddhistischen Kolophone. Berliner Turfantexte XXVI. Turnhout: Brepols. 2008.
Tokyürek, Hacer. Eski Uygur Türkçesinde ‘Köŋül’ Sözü. Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 66, 2013. s. 247-272.
Moriyasu, Takao. Epistolary Formulae of the Old Uighur Letters from Central Asia. Acta Asiatica. Bulletin of the Institute of Eastern Culture, 94, p. 127-153. Tokyo. 2008.
Moriyasu, Takao. Epistolary Formulae of the Old Uighur Letters from the Eastern Silk Road (Part 1). Memoirs of the Graduate Scholl of Letters Osaka University, 51/3, p. 1-31 [Japanese], 32-86 [English]. Osaka. 2011.
Moriyasu, Takao. Epistolary Formulae of the Old Uighur Letters from the Eastern Silk Road (Part 2). Memoirs of the Graduate Scholl of Letters Osaka University, 52, s. 1-98. Osaka. 2012.
Sertkaya, Osman Fikri. Eski Uygur Mektupları Üzerine. İÜ Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 44, 2011. s. 209-228.
