KAZAK DEKORATİF SANATINDA TÜRK ETNOKÜLTÜRÜNÜN YANSIMALARI
Anahtar Kelimeler:
Milli zanaat, Türk etnik kültürü, Süs eşyaları, Ruh, Sembol, Sanatsal imgeler, Kültürel değerler, Türk etnik kültürünün işaretleriÖzet
Bu çalışmada, ülkede “Kültürel Miras”, “Manevi Canlanma”, “Büyük Bozkırın Yedi Yönü” gibi programlar temelinde uygulanan sanat eğitimi sisteminde halk dekoratif zanaatının özü ve içeriği tartışılmıştır. Kazak süsleme sanatlarında asırlık Türk kültürünün tezahürleri ayrıntılı olarak ele alınmakta ve Türk etnokültürel teorilerindeki karakteri tarihsel, manevi ve sanatsal bir bakış açısıyla analiz edilmiştir. Türk bilgisinden hareketle, Türk etnik kültürünün özelliklerini karakterize eden saukele, takiya gibi başlıklar başta olmak üzere bazı el sanatlarının üslup, sembolik ve figüratif özellikleri ve süslemelerin kullanımları incelenmiştir. Kazak ve diğer Türk halklarının halk el sanatlarının Türk etnokültüründeki benzerlikleri ve halk el sanatlarının gelişiminin dünya görüşü, inançlar, yaşam tarzı, halkların ekonomisi ile yakından bağlantılı olduğuna dair kanıtlar gösterilmiştir. Türk halklarının el sanatlarındaki ulusal süslemeler, sembolik imgeler, motifler karşılaştırılmakta, anlamsal özellikleri Türk etnokültürünün işaretleri olarak tanımlanmaktadır. Kazak zanaatlarının Türk etnokültüründe özel yeri, Büyük Bozkır topraklarındaki göçebe geleneklerin doğrudan ardılı olarak belirlenilmekte, onlara tarihî, etnografik, sanatsal ve bilimsel açıklamalar verilmektedir.
Referanslar
«Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы. Астана. 2006–2011 жылдар. Источник: https://e-history.kz/kz/first-president/show/12320/.
«Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру»//Егемен Қазақстан. Астана. 12 сәуір, 2017.
«Ұлы Даланың жеті қыры» //Егемен Қазақстан. Астана, 21 қараша, 2018.
Әбу Насыр Әл-Фараби. Монография /А.Көбесов. Әл-Фараби ат. ҚазҰУ. –Алматы: Қазақ университеті, 2004, –174 б.
Келімбетов Н. Түркі халықтарының ежелгі әдеби жәдігерліктері. Хрестоматия. –Алматы: Раритет, 2019. –904 б.
Махмұт Қашқари. Түбі бір түркі тілі (Диуани луғат ат-түрк). –Алматы: Ана тілі, 1993. –102 б.
Пірәлиев С.Ж., Керімов Л.К. Таным және студент. –Алматы: Санат. 2007. –208 б.
Джанибеков У. Культура казахского ремесла. /У.Джанибеков. –Алма-Ата: Өнер, 1982.
Әмірғазин Қ. Қазақ қолөнері. –Алматы. «Дайк пресс». 2004, –162 б.
Валерия Прищепова. К 150-летию со дня рождения С.М.Дудина ¬– художника, этнографа. Антропологический форум № 15 online. Санкт-Петербург. 2011. –42 с.
Ералин Қ.Е., Айменов Ж. Қазақтың сәндік-қолданбалы өнері. –Түркістан. Тұран баспасы. 2012. –124 б.
Табылдиев Ә. Қазақ этнопедагогикасы. –Алматы: Санат баспасы. 2001. –320 б.
Болатбаев Қ.К. Көкжиек және кеңістік. –Алматы: Алматы баспа үйі ЖШС, 2008. –192 б.
Балкенов Ж. Өрнек өнері арқылы болашақ мұғалімдерді көркем шығармашылыққа даярлау (Монография). –Алматы. Ғылым. 2001. –372 б.
Қырықбаев С., Оразалиев С., Адамқұлов Н. Халықтық көркемөнер шығармашылығы. Оқу-әдістемелік құрал. –Астана: Фолиант, 2015. –208 б.
Аджи Мурад. История тюрков. Такими знали нас. –М. Изд. АСТ. 2015. –317 с.
Design of applied and decorative art elements based on the example of Nanai shaman's culture. Maria Gaidysheva, Alexey V.Parnyakov. Pacific Science Review Volume 16, Issue 2, June 2014, pages 140–147.
References
«Mádenı mura» [Cultural heritage] memlekettik baǵdarlamasy. Astana. 2006-2011 jyldar. Istochnık: https://e-history.kz/kz/first-president/show/12320/.
«Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» [Orientation to the future: spiritual renewal] //Egemen Qazaqstan. Astana. 12 sáýir, 2017.
«Uly Dalanyń jeti qyry» Seven aspects of Great Plain. Egemen Qazaqstan. Astana, 21 qarasha, 2018.
Ábý Nasyr Ál-Farabı [Abu Nasir Al-Farabi]. Monografıa. /A.Kóbesov. Ál-Farabı at. QazUÝ. –Almaty: Qazaq ýnıversıteti, 2004, –174 b.
Kelimbetov N. Túrki halyqtarynyń ejelgi ádebı jádigerlikteri [Ancient literary monuments of the Turkic peoples]. Hrestomatııa. –Almaty: Rarıtet, 2019. –904 b.
Mahmut Qashqarı. Túbi bir túrki tili (Dıýanı lýǵat at-túrk) [One Turkic language at the bottom (Diwani Lugat at-Turk)]. –Almaty: Ana tili, 1993. –102 b.
Pirálıev S.J., Kerimov L.K. Tanym jáne stýdent [Cognition and student]. –Almaty: Sanat. 2007. –208 b.
Djanıbekov Ý. Kýltýra kazahskogo remesla [The culture of the Kazakh craft]. /Ý.Djanıbekov. –Alma-Ata: Óner, 1982.
Ámіrǵazın Q. Qazaq qol ónerі [Kazakh crafts]. Almaty. «Daık press». 2004, –162 b.
Valerııa Prıepova. K 150-letııý so dnıa rojdenııa S.M. Dýdına – hýdojnıka, etnografa [To the 150th anniversary of the birth of S.M.Dudin - artist, ethnographer]. Antropologıcheskıı forým № 15 online. Sankt-Peterbýrg. 2011. –42 s.
Eralın Q.E., Aımenov J. Qazaqtyń sándіk-qoldanbaly ónerі [Kazakh decorative and applied art]. –Túrkіstan. Turan baspasy. 2012. –124 b.
Tabyldıev Á. Qazaq etnopedagogıkasy [Kazakh ethnopedagogy]. –Almaty: Sanat baspasy. 2001. –320 b.
Bolatbaev Q.K. Kókjıek jáne keńіstіk [The horizon and space]. –Almaty: Almaty baspa úıі JShS, 2008. –192 b.
Balkenov J. Órnek ónerі arqyly bolashaq muǵalіmderdі kórkem shyǵarmashylyqqa daıarlaý [Preparing future teachers for artistic creativity by means of fine arts] (Monografııa). –Almaty. Ǵylym. 2001. –372 b.
Qyryqbaev S., Orazalıev S., Adamqulov N. Halyqtyq kórkemóner shyǵarmashylyǵy [Folk Art]. Oqý-ádіstemelіk qural. –Astana: Folıant, 2015. –208 b.
Adjı Mýrad. Istorııa tıýrkov. Takımı znalı nas [History of the Turks. That's how they knew us]. –M. Izd. AST. 2015. –317 s.
Design of applied and decorative art elements based on the example of Nanai shaman's culture. Maria Gaidysheva, Alexey V.Parnyakov. Pacific Science Review Volume 16, Issue 2, June 2014, pages 140–147.
