«ЧАЛЫКУШУ» РОМАНЫНДАҒЫ БІРТҰТАС ЕТІСТІКТІ ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕРДІҢ ҮСТЕУ-ЕТІСТІК ЖҰРНАҚТАР АРҚЫЛЫ БЕРІЛУІ
Кілт сөздер:
Түрік тілі, грамматика, фразеологизм, үстеу-етістік, Нури Гүнтекин, ЧалыкушуАңдатпа
Түрік тілінің лексикасында фразеологизмдердің қолданылу өрісі өте үлкен. Ауызша және жазбаша тілде жиі қолданылатын және әртүрлі формалардан тұратын фразеологизмдер, әңгімелеуге ыңғайлы, тартымды сипатқа ие және түрік тілінің маңызды бөлімі болып табылады. Бұл жұмыста Решат Нури Гүлтекиннің «Чалыкушы» романындағы біртұтас етістікті фразеологизмдердің үстеу-етістік жұрнақтар арқылы берілуіне ерекше назар аударылды. «Чалыкушы» романында шамамен 1050 біртұтас етістікті фразеологизмдер анықталды. «Чалыкушы» романында фразеологизмдердің өте көп қолданылуы жазушының түрік тілін жетік меңгергендігін көрсетеді. Түрік тілінде баяндау мүмкіндіктері жағынан құнды болып табылатын фразеологизмдер баяндау өлшемі жағынан «Чалыкушу» романында сәтті шыққан деп қарастыруға болады. Тіл - бұл құрылымдық бірліктер жиынтығы. Тілдегі барлық элементтердің бір-бірімен байланысы нәтижесінде баяндау өлшемі пайда болады. Әдеби тіл ең жоғары, ең көркем, ең жан-жақты баяндау нәтижесінде қалыптасады. Лингвистикалық біртұтас етістікті фразеологизмдер деп аталатын құрылымдар, түрік тіліндегі сөз құрылымында қызмет атқарады. Бұл зерттеуде «Чалыкушы» романындағы біртұтас етістікті фразеологизмдердің үстеу-етістік жұрнақтары біртұтас функционалды түрде топтастырылған және берілген.
Әдебиеттер тізімі
Adalı, O. (2004). Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler. İstanbul: Papatya.
Bayraktar, N. (2017). Dil Bilimi, Ankara: Nobel.
Boz, E. (2012). Türkiye Türkçesi Biçimsel ve Anlamsal İşlevli Biçimbilgisi (Tasnif Denemesi). Ankara: Gazi.
Bozkurt, F. (2010). Türkiye Türkçesi Türkçe Öğretiminde Yeni Bir Yöntem. İstanbul: Kapı.
Börekçi, M. (2018). İşlevsel Dilbilim Bağlamında Türkiye Türkçesinde Fiilimsi (Eylemsi). XIII. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri Kitabı. ss. 116-124. Varşova-Polonya.
Gülsevin, G. (2001). Türkiye Türkçesinde Birleşik Zarf-fiiller. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 2. Sayı 2. 125-144.
Güntekin, R. N. Çalıkuşu. İstanbul: İnkılâp.
Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin.
https://acikerisim.aku.edu.tr/xmlui/handle/11630/2455
Korkmaz, Z. (2007). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: TDK
Tiken, K. (2004). Eski Türkiye Türkçesinde Edatlar, Bağlaçlar, Ünlemler ve Zarf-fiiller. Ankara: TDK
Vural, H. ve Böler, T. (2012). Ses ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Kesit.
