Қарайым тіліне енген кірме сөздердің зерттелуі
Кілт сөздер:
Қыпшақ, қарайым тілі, сӛздік қор, кірме сӛздер, жарияланымдарАңдатпа
Түрік тілі жүйеге негізделген сӛз тудыру тәсілдері арқылы ғасырлар бойы жүз мыңдаған түркизмді ӛмірге әкелді. Түрік тілінің бай сӛз қорының қалыптасуында түркизмдер мен қоса діни, әлеуметтік-мәдени, әдеби секілді түрлі салаға қатысты қарым-қатынас жасасқан шетел тілдерінен енген кірме сӛздердің де маңызды орын алатынын айта кету керек. Түрік тілінің солтүстік-батыс бұтағына кіретін қарайым тілі де әртүрлі қарым-қатынастардың нәтижесінде ибрани, славян, араб, парсы т.б. тілдерден сӛздер алу арқылы сӛздік қорын байытқан.
ХХ ғасырдың екінші жартысында шыға бастаған Қарай ауазы, Онармач, Халиж, Сахысзымыз, Лууачлар, Прзыжажиел караимска және Мысл караимска секілді қарайым тіліндегі тұрақты шығып тұратын журналдар, әрі ол кезеңде қарайым жазба әдеби тілін дамытып отырды, әрі қарайым тілінің Тракай және Халич диалектілерінің сӛздік қорына байланысты маңызды мәліметтер береді.
Бұл мақаламызда ХХ ғасырдың екінші жартысында Мардкоуижз және Тынфович секілді белсенділердің әрекеттерінің арқасында пайда болған қарайым тіліндегі газет-журналдар жиналып, осындай баспа материалдардан алынған кірме сӛздер шығу тӛркініне қарай топтастырылып, осы сала бойынша жүргізілген зерттеу жұмыстарына үлес қосу үшін дайындалды.
Әдебиеттер тізімі
Öztürk, A. “Karaycadaki Alıntı Kelimeler”, Gazi Türkiyat, 16: 2015. s. 143–164.
Arslan, I. Karayca Süreli Yayınlar (Çeviri Metin - Dizin - Kelime ve Ek Analizi), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ordu: Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2018.
Baskakov, N. A., Zajackowski, A., Şapşal, S. M. Karaimsko-Russko-Polskij Slowar, Moskva. 1974.
Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yayınları. 2011
Derksen, R. Etymological Dictionary of The Slavic Inherited Lexicon. Leiden: Brill. 2008.
Németh, M. “New Perspectives in Karaim Etymology? The Origin of Lutsk Karaim kémec „1. Soldier; 2. Russian (Person)”, Studia Etymologica Cracoviensia, 18: 2013. s. 91-103.
Süer, A. Lehçe-Türkçe Sözlük. Ankara: Başkent Yayınları. 1993.
Özdemir, H., Cebeci, S. Arapça-Türkçe Sözlük. Ankara: Akçağ Yayınları. 1996.
Benyakar, İ., Yuda S. Türkçe - İbranice İbranice - Türkçe Sözlük, Tel Aviv: İsrail‟deki Türkiyeliler Birliği. 2011.
Kanar, M. Farsça Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayınları. 2014.
Evdokimovna, T. Rusça Temel Sözlük Rusça-Türkçe / Türkçe-Rusça. İstanbul: Multilingual Yayınları. 2004.
Ağakay, M. A. Fransızca-Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 1962.
Baukova, E., Dermenci, Ö. Ukraynaca-Türkçe, Türkçe-Ukraynaca Sözlük. İstanbul: Multilingual Yayınları. 2007.
Alova, E., Kabaağaç, S. Lâtince-Türkçe Sözlük. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1994.
Aksoy, A. Yunanca-Türkçe / Türkçe-Yunanca Sözlük. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım. 2003.
Lessing, F. D. Moğolca-Türkçe Sözlük, (çev.) Günay Karaağaç, C.1-2, Ankara: TDK Yayınları. 2003.
Gün, B., Yılmaz, G., Zsuzsa, K., Edit, T. Magyar-Török Szótár, Budapeşte: Nemzeti Tankönyvkiadó. 2002.
Zafer, Z. Türkçe – Bulgarca Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 2018.
Куліковіч, У.І., Булчко, А.Н., Полещук, Н.В. Белорусско-русский, русско-белорусский словарь. Минск : Попурри. 2005.
