М.Шоқай еңбектеріндегі ұлт тәуелсіздігі идеясы
Кілт сөздер:
саясат, эмиграция, ұлт, кеңестер, алашордашылар, түріктердің бірлігіАңдатпа
М. Шоқай – бір ғана қазақ, Орта Азия, Ресей емес, Еуропа елдеріне танымал тарихи тұлға. Оның сүйегі Берлин қаласының ортасында жатса, Париждің маңында оның бюсті қойылған аллея бар. Осындай әлемге танылған таңдаулы тұлғасын қазақ елі соңғы отыз жылдың кӛлемінде тани бастады. Кейінгі жылдары жарық кӛрген М. Шоқайдың он екі томдық шығармалар жинағында халқымыздың ӛткеніне қатысты саяси-әлеуметтік мәселелер ұшан-теңіз. Мақалада автордың ұлт тағдыры мен болашағына қатысты пікірлері сұрыпталып, олардың ӛміршеңдігі сараланды. ХХ ғасырдың бас кезіндегі қоғам қайраткерлерінің саяси ұстанымдары, зиялы қауымның тағдыр-талайына қатысты құнды мәліметтер оқырман назарына ұсынылды. Бұл басылымда қамтылған мәселелердің ауқымы аса қомақты. Олар бірде қазақ елі мен жері, бірде Орта Азия мен Кавказ, бірде алыс шетелдердің саяси мәселелерін қамтып жатады. Осы негізде М. Шоқайдың әлемдік деңгейдегі ірі қоғам қайраткері, түрік халықтарының тұтастығы идеясын толғаған тұлға екендігі кӛрсетілді.
Әдебиеттер тізімі
Абдуллин Х. Мұстафаның ӛмірі мен ӛлімі // Ана тілі, 1991, ақпан.
Қара А. Мұстафа Шоқай. Ӛмірі, күресі, шығармашылығы. – Алматы: Арыс, 2004. – 320 б.
Қойгелдиев М. Тұтас Түркістан идеясы және Мұстафа Шоқай. – Алматы, 1997.
Нүсіпхан А. Кремльдің түн ұйқысын тӛрт бӛлген Мұстафа Шоқай және оның «Яш Түркістан» журналынан соны деректер //Қазақ әдебиеті, 1998, 8, 15 мамыр.
Оралтай Х. Мұстафа Шоқай және оның шетелдегі ізбасарлары. – Ыстанбұл, 1997. – Б. 251-271.
Садықова Б. Мұстафа Шоқай және Франциядағы қазақ зиялылары // Қазақ елі, 1997, 10 қаңтар.
Мұстафа Шоқай. Шығармаларының толық жинағы. Он екі томдық. Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты. – Алматы: Дайк-пресс, 2012-2014.
Мұстафа Шоқай. Шығармаларының толық жинағы. – Алматы: Дайк-пресс, 5-том, 540 б.
Данилевский Д. Как черное становится белым // Flashpress.kz, 2010.
Мұстафа Шоқай. Шығармаларының толық жинағы. – Алматы: Дайк-пресс, 8-том, 560 б.
Мұстафа Шоқай. Шығармаларының толық жинағы. – Алматы: Дайк-пресс, 4-том, 532 б.
Мұстафа Шоқай. Шығармаларының толық жинағы. – Алматы: Дайк-пресс, 3-том, 664 б.
Мұcтафа Шоқай. Таңдамалы. 1-том. – Алматы: Қайнар, 1998. – 512 б.
Мұстафа Шоқай. Таңдамалы. 2-том. – Алматы: Қайнар, 1999. – 520 б.
References
Abdýllın H. Mustafanyń ómіrі men ólіmі // Ana tіlі, 1991, aqpan.
Qara A. Mustafa Shoqaı. Ómіrі, kuresі, shyǵarmashylyǵy. – Almaty: Arys, 2004. – 320 b.
Qoıgeldıev M. Tutas Túrkіstan ıdeıasy jáne Mustafa Shoqaı. – Almaty, 1997.
Núsіphan A. Kremldіń tún uıqysyn tórt bólgen Mustafa Shoqaı jáne onyń «Iash Túrkіstan» jýrnalynan sony derekter //Qazaq ádebıetі, 1998, 8, 15 mamyr.
Oraltaı H. Mustafa Shoqaı jáne onyń sheteldegі іzbasarlary. – Ystanbýl, 1997. – B. 251-271.
Sadyqova B. Mustafa Shoqaı jáne Frantsııadaǵy qazaq zııalylary // Qazaq elі, 1997, 10 qańtar.
Mustafa Shoqaı. Shyǵarmalarynyń tolyq jınaǵy. On ekі tomdyq. R.B.Súleımenov atyndaǵy Shyǵystaný ınstıtýty. – Almaty: Daık-press, 2012-2014.
Mustafa Shoqaı. Shyǵarmalarynyń tolyq jınaǵy. – Almaty: Daık-press, 5-tom, 540 b.
Danılevskıı D. Kak chernoe stanovıtsıa belym // Flashpress.kz, 2010.
Mustafa Shoqaı. Shyǵarmalarynyń tolyq jınaǵy. – Almaty: Daık-press, 8-tom, 560 b.
Mustafa Shoqaı. Shyǵarmalarynyń tolyq jınaǵy. – Almaty: Daık-press, 4-tom, 532 b.
Mustafa Shoqaı. Shyǵarmalarynyń tolyq jınaǵy. – Almaty: Daık-press, 3-tom, 664 b.
Mumtafa Shoqaı. Tańdamaly. 1-tom. – Almaty: Qaınar, 1998. – 512 b.
Mustafa Shoqaı. Tańdamaly. 2-tom. – Almaty: Qaınar, 1999. – 520 b.
