Жоғалған отанды жоқтау: Йылмаз Гүрбүздің «Балқан қайғысы» романындағы түрікшілдік пікірі
Кілт сөздер:
Йылмаз Гүрбүз, түрік әдебиеті, роман, Балқан, түрікшілдік.Аңдатпа
1877–1878 жылы Осман Империясы 93-соғыс деген атпен белгілі Ресеймен болған соғыста Балқандағы күшінен және нәтижесінде жерінен айрыла бастады. Артынша Траблусгарп және Балқан соғыстарының нәтижесінде Румелінен толықтай айрылып, Балқан халықтары тәуелсіздіктерін жариялады. Балқандағы соғыс кезінде түріктер ұлт ретінде апатқа ұшырап, ӛте ауыр қысым мен зұлымдыққа тап болды. Мұншалықты ауыр нәубет түрік халқының санасында терең із қалдырды, жарақат қалуына себеп болды. Сӛзімізге тиек болып отырған нәубет кӛптеген әдеби шығармаларға да ӛзек болды. Осындай шығармалардың бірі – «Балқан қайғысы» романы. Бұл романда Балқандағы нәубеттің салдарынан болған күйзелістер, қасіреттің жаралар, қатігездікке толы зұлымдықтар ашық түрде бейнеленген. Сонымен бірге романда Осман империясын қиын жағдайдан құтқару, бұрынғы күндерін қайтару үшін заманға лайық модернизациялаумен қоса енді ғана пайда бола бастаған османшылдық, исламшылдық, түрікшілдік идеялары, әсіресе түрікшілдік идеясы кӛрініс тапты. «Балқан қайғысы» романында бұл идеялар османдықтардың түсінігіне сай бейнеленген. Османшылдық пен исламшылдық сәтсіздікке ұшырағандықтан бұл жолдан шығудың жалғыз жолы түрікшілдік екені баса айтылады. Сондай-ақ мақалада жоғарыда аталған тақырыптар қолға алынып, романның негізгі ӛзегі болған түрікшілдікке байланысты кӛріністер туралы баяндалады.
Әдебиеттер тізімі
Atabay, M. İmparatorluktan Ulus Devletlere Türkiye ve Balkanlar. Ankara: Paradigma Akademi Yayınları. 2013.
Canım, R. “Yirmibirinci Asrın Başında Balkanlarda Yaşayan ve Türkçe Yazan Şairler”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. S. 16. 2001. s. 81-85.
Sarınay, Y. Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları. 3. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları. 2005.
Taştan, Y. K. Balkan Savaşları ve Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu. İstanbul: Ötüken Yayınları. 2017.
Çalen, M. K. Modern Türk Düşüncesine Bir Derkenar Yusuf Akçura ve Ziya Gökalp. İstanbul: Ötüken Yayınları. 2018.
Çalen, M. K. Osmanlıcılık ve İslamcılık Karşısında Türkçülük. 2. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları. 2017.
Duymaz, R. Üç Tarz-ı Siyaset ve Düşünce Akımları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları. 2004.
Ziya Gökalp. Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak. Ankara: Alter Yayıncılık. 2010.
Ahmad, F. Modern Türkiye‟nin Oluşumu. 19. Baskı, İstanbul: Kaynak Yayınları. 2019.
Gürbüz, Y. Balkan Acısı. 3. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları. 2014.
Şengül, A. “Edebiyatta Ötekilik Meselesi ve Türk Edebiyatında Öteki”. Karadeniz Araştırmaları. S. 15. 2007. ss. 97-116.
Şenel A. “Tarihî Romanın Usta ve Tecrübeli Kalemi Yılmaz Gürbüz: Türksüz; Doğu, Orta Doğu ve Avrupa Tarihi Yazılamaz”. Türk Yurdu. S. 349. 2016. ss. 66-71.
