Языковая ситуация современного Казахстана: социолингвистический анализ
Ключевые слова:
жизнеспособность языка, казахское языковое содержание, языковое пространство, языковые противоречия, языковая ситуация, социальные функции языка, модель казахского языка, государствообразующая нация.Аннотация
Язык – социальное явление, существующее в человеческом обществе. Любой язык в обществе выполняет коммуникативную (средство общения), экспрессивную (средство раскрытия мысли), конструктивную (средство мышления), накопительную (навыки, приобретенные из опыта и знаний), кумулятивную (накопление), преобразующую (передача) и др. функции. Это основные функции языка, которые присущи разным уровням развития на разных этапах и являются врожденными компонентами, не изменяющимися в собственной системе. А социальные функции языка – отражение использования и использования одних и тех же основных функций языка в различных социальных средах, сферах общественной жизни, в различных целях и ситуациях. Факторами, влияющими на формирование общественной среды на казахском языке, являются система образования, культура, средства массовой информации, отделы развития языка в каждом учреждении, осуществляющие контроль за ведением делопроизводства на государственном языке и др. учреждения и общественные организации, а также сами органы государственной власти. В то же время проблема языковой ситуации в современном Казахстане нашло отражение в Послании Елбасы Н.А. Назарбаева «Новый Казахстан в новом мире» 2009 года, где в целях обеспечения конкурентоспособности страны и ее граждан предлагается поэтапно реализовывать культурный проект «триединство языков» в соответствии с необходимостью развития трехъязычия: казахского как государственного языка, русского как языка межнационального общения и английского как языка успешной интеграции в мировую экономику. В связи с этим в настоящее время проводится ряд научных исследований по изучению и анализу социальных проблем казахского языка. В условиях языковой реформы, связанной с переходом на новый алфавит в Казахстане, особенно актуально переиздание и определение жизнеспособных параметров языка.
В данной статье дан социолингвистический анализ языковой ситуации современного Казахстана.
Библиографические ссылки
Ахметжанова З. Витальность казахского языка как проблема языкознания и языковой политики // Вестник Павлодарского государственного университета. – 2010. – №1.
Сулейменова Э.Д., Мадиева Г.Б., Шаймерденова Н.Ж. Словарь по языкознанию. – Алматы: Ғылым, 1998.
Уәли Н. Қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде қызмет етуінің алғышарттары // ҚР ҒА Хабарлары. Тіл-әдебиет сериясы. – 1998. – №3.
Момынова Б. Қазақ әдеби тілінің өміршеңдігі // Павлодар Мемлекеттік университетінің хабаршысы. Филология сериясы. – 2010. – №3.
Фазылжанова А. «Үштұғырлы тіл» мәдени жобасындағы тілдердің Қазақстан кеңістігіндегі үйлесімді қызметі // «Білім және ғылым саласындағы инновациялар» атты Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. – Алматы, 2011. – Б. 172–179.
Фазылжанова А. «Мемлекеттік тіл саясатын жүзеге асырушы органдарға арналған әліпби ауыстырумен байланысты тілтанымдық реформаны жүзеге асырудағы тілдік жағдаят және қауіптерді <ағыл. risk> басқару» жөніндегі талдамалық анықтама. – Алматы, А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты, 2018.
ҚР БҒМ «Ақпараттық-аналитикалық орталық» АҚ «ҚР білім беру жүйесінің даму жағдайы туралы ұлттық баяндама». – Астана, 2017.
«Сорос – Қазақстан» қорының қаржылық/сараптамалық қолдауымен жүргізілген «Тұрмысың қалай, жастар?» атты Қазақстанның әлеуметтанушылар мен саясаттанушылар қауымдастығының (ҚӘСҚ) зерттеу жобасы аясында 2016 жылғы 23 сәуір – 6 мамыр аралығында жастар арасында «Аймақтық жастардың этностық-діни бірегейленуі» атты сауалнаманың нәтижелері бойынша дайындалған есеп. – Астана, 2016.
Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты «Қоғамдық пікір» институты» ҚБ «Қазақстандағы медиа-тұтынудың қазіргі заманғы тенденциялары» атты аналитикалық жиынтық есебі. – Астана, 2018.
Қазақстан Республикасы білім беру жүйесінің жай-күйі және дамуы туралы ұлттық баяндама (Қазақстан тәуелсіздігінің жылдарында) / Қоғамдық пікір зерттеу институты ақпараттық-талдау орталығы. – 2017. [Электронды ресурс]. – Кіру режимі: http://iac.kz/kk/analytics
