Kazaklarda Geleneksel Ad Verme Kavramı ve Etnodeformasyon Seferberliği
144 126
Anahtar Kelimeler:
ad vermek, ad verme kavramı, isim incelemesi, etnodeformasyon, etnodeformasyonel seferberlikÖzet
Makalede, Kazak isimlerinin tarihi ve araĢtırma konuları ele alınmaktadır. Yazar, Kazak isminin resmi ve gayri resmi biçimlerini belirlemiĢtir. Türk halklarında adlandırmanın tarihsel doğası, gelenekleri ve yenilikleri, Kazaklar arasında biçimsel adlandırma arayıĢın incelenmesidir. Ayrıca bu makalede geleneksel adlandırma kavramı önerilmiĢ ve sınıflandırılmıĢtır. Kazaklarda isimlendirmenin etno-biliĢsel kavramlarla bağlantısını bilimsel açıdan belirleyip kiĢi isimlerinin etno-deformasyon seferberliği durumu doğrulamaktadır. Makalede, transonymization fenomeni aracılığıyla halk tarafından hatırlanan Abılay Han, Kazıbek biy, Kabanbay, Bögenbay, Abay, Çokan, Saken, Baluan ġolak, Jayau Musa gibi tarihi Ģahsiyetlerin isimleri analiz edilmektedir. Kazak halkının isimlendirilmesi sürecinde örf ve inançların etno-biliĢsel özellikleri bilimsel verilerle doğrulanmaktadır. Kazak isimleri, toplumdaki ve günlük yaĢamdaki iĢlevlerine ve yapılarına bağlı olarak bilim adamlarının görüĢlerine dayanarak birkaç alanda gruplandırılmıĢtır. Ulusal geleneklere uygun olarak isimlerin etno-biliĢsel özellikleri detaylı bir Ģekilde incelenir ve bilim camiasına sunulur. Gelecekte bu projeyi geniĢleterek isimlerin ontolojisini bilime sunmayı planlıyoruz. Makalede, Kazak halkı isimlerini davranıĢlarına ve kavram anlamında değiĢtirdiği için alegorik kiĢisel isimlerden oluĢan bir koleksiyon oluĢturduk ve sunduk.
Referanslar
Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сӛздігі. – Алматы. «Сӛздік-Словарь», 2005. – 439 б.
Рахымберлина С.Ә. Жүнісова М.Қ. Қазақ ономастикалық кеңістігіндегі бейресми кісі есімдерінің орны. //Қарағанды университетінің Хабаршысы. Серия «Филология». №2 (74) /2014,31-41б. https://rep.ksu.kz/bitstream/handle/data/6381/Rahymberlina_Qazaq_2014.pdf?sequence=1&isAllowed=y (14.10.2021.).
Әбілев Ж., Этнодеформация: Оқу құралы / Ж. Әбілев. – Қызылорда: Тұмар, 2007. – 127 б.
Исабеков Д. Бонапарттың үйленуі. Әңгіме. https://massaget.kz/layfstayl/debiet/45175/ (15.10.2021.).
Жанұзақов Т., Есбаева К. Есімдер сыры. – Алматы, 1974. – 11б.
Тоқтаров Р. Абайдың жұмбағы. Роман. – Алматы: Әл-Фараби, 1999. – 752 б.
Ахметов Ә. Түркі тілдеріндегі табу мен эвфемизмдер: салыстырмалы лингвистикалық зерделеу. – Алматы: Ғылым, 1995. – 176 б.
Салықжанова Ш.Б. Қазақ тіліндегі табу мен эвфемистік сипаттағы кісі есімдері //Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университетінің Хабаршысы. Филология сериясы, 2005. – №3(106). – 420-424 бб.
Әуезов М. Абай жолы. – Алматы: Жазушы, 2006. – 1-2 кітап – 591 б.
Исабеков Д. Гауһартас. Повесть. // https://isabekov.live/?p=468 (16.10.2021.).
Жұмаділов Қ. Соңғы кӛш. – Алматы: Жазушы. 1988. – 416 б.
Тӛлеш Е. Қазақ келіні қайын жұртының есімін неге атамаған?// https://tengrinews.kz/story/kazak-keln-kayyin-jurtyinyin-esmn-nege-atamagan-364314/ (18.10.2021.).
Жанұзақов Т. Қазақ есімдерінің тарихы: лингвистикалық және тарихи-этнографиялық талдау. – Алматы: Ғылым,1971. – 218 б.
Жұмаділов Қ. Таңғажайып дүние. Роман. – Алматы: "Тамыр". 1999. – 622 б.
https://stat.gov.kz/itis/interesting/name (21.10.2021).
Манкеева Ж.А. Қазақ тіліндегі байырғы түбірлерді жаңғырту. – Алматы: «Мемлекеттік тілді дамыту орталығы» ЖШС, 2010. –212 б.
Нұрасыл Б. Бүркеншік есімдердің сыры. https://e-history.kz/kz/news/show/1696/ (26.10.2021.).
References
Tіl bіlіmі terminderіnіŋ tüsіndіrme sözdіgі. – Almaty. «Sözdіk-Slovar», 2005.
Rahymberlina S.Ә., Jünіsova M.Q. Qazaq onomastikalyq keŋіstіgіndegі beiresmi kіsі esіmderіnіŋ orny. //Qarağandy universitetіnіŋ HabarĢysy. Seriя «Filologiя». №2 (74) /2014, 31-41b. https://rep.ksu.kz/bitstream/handle/data/6381/Rahymberlina_Qazaq_2014.pdf?sequence=1&isAllowed=y (14.10.2021.).
Äbіlev J., Etnodeformasiя: Oqu qūraly / J. Äbіlev. – Qyzylorda: Tūmar, 2007. – 127 b.
Ġsabekov D. Bonoparttyŋ üilenuі. Äŋgіme. . https://massaget.kz/layfstayl/debiet/45175/ (15.10.2021.).
Janūzaqov T., Esbaeva K. Esіmder syry. – Almaty, 1974. – 11b.
Toqtarov R. Abaidyŋ jūmbağy. Roman. – Almaty: Äl-Farabi, 1999. – 752 b.
Ahmetov Ä. Türkі tіlderіndegі tabu men evfemizmder: salystyrmaly lingvistikalyq zerdeleu. – Almaty: Ğylym, 1995. – 176 b.
Salyqjanova ġ.B. Qazaq tіlіndegі tabu men evfemistіk sipattağy kіsі esіmderі //L.N.Gumilev atyndağy Euraziя Ūlttyq Universitetіnіŋ HabarĢysy. Filologiя seriяsy, 2005. – №3(106). – B. 420-424.
Äuezov M. Abai joly. – Almaty: JazuĢy, 2006. – 1-2 kіtap – 591b.
Ġsabekov D. Gauһartas. Povest. // https://ısabekov.lıve/?p=468 (16.10.2021.).
Jūmadіlov Q. Soŋğy köĢ. – Almaty: JazuĢy. 1988. – 416 b.
TöleĢ E. Qazaq kelіnі qaiyn jūrtynyŋ esіmіn nege atamağan?// https://tengrinews.kz/story/kazak-keln-kayyin-jurtyinyin-esmn-nege-atamagan-364314/ (18.10.2021.).
Janūzaqov T. Qazaq esіmderіnіŋ tarihy: lingvistikalyq jәne tarihi-etnografiяlyq taldau. – Almaty: Ğylym,1971. – 218 b.
Jūmadіlov Q. Taŋğajaiyp dünie. Roman. – Almaty: "Tamyr". 1999. – 622 b.
https://stat.gov.kz/ıtıs/ınterestıng/name (21.10.2021).
Mankeeva J.A. Qazaq tіlіndegі baiyrğy tübіrlerdі jaŋğyrtu. – Almaty: «Memlekettіk tіldі damytu ortalyğy» JġS, 2010. –212 b.
Nūrasyl B. BürkenĢіk esіmderdіŋ syry. https://e-hıstory.kz/kz/news/show/1696/ (26.10.2021.).
