KIRGIZ TÜRKÇESİNİN DİYALEKTOLOJİSİ ÜZERİNE BİR İNCELEME
269 122
Anahtar Kelimeler:
Kırgız Türkçesi, Diyalektoji, Lehçe, Ağız, Kuzey Ağızları, Güneydoğu Ağızları, Güneybatı (İçkilik) AğızlarıÖzet
Bir dil; tarihî, sosyal, coğrafî ve kültürel nedenlerle fonetik, morfolojik ve leksikolojik değişikliklere uğrar. Kırgız Türkçesi de benzeri sebeplerle değişikliklere uğramış ve ağızları oluşmuştur. Kırgız Türkçesi içinde ağız farklarının oluşmasında tarihî, sosyal ve kültürel farklılıkların yanı sıra halkın coğrafî komşularıyla temasları ile dağlık ve engebeli coğrafî koşulları çok etkili olmuştur. Bu coğrafî koşullar, boylar arası yer yer iletişimi zorlaştırmış ve komşu ülkelerle de oluşan dil teması sonucunda kopya sözcüklere ve gramatik bazı değişimlere yol açmıştır. Çalışmada Kırgız Türkçesi ağızları üzerine yapılan tasnif çalışmaları incelenip ağız özellikleri gösterilmiştir.
Bu makalede ilk olarak Türkiye’de ve Kırgızistan’da yapılan Türkoloji çalışmalarındaki diyalektoloji terimleri gösterilmiştir. Kırgız Türkçesinin ağızlarının oluşum süreci ve etkenler kronolojik olarak açıklanmıştır. Daha sonra Kuzey, Güneydoğu ve Güneybatı (İçkilik) olarak ayrılan Kırgız ağızlarının tasnif çalışmaları verilmiştir. Gramatikal bulgulardan örnekler verilerek Kırgız ağızlarının fonetik, morfolojik ve leksikolojik özellikleri gösterilmiştir.
Referanslar
Türk Dil Kurumu, (2011), Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ergin, M., (1992), Üniversiteler İçin Türk Dili, İstanbul: Bayrak Yay.
Korkmaz, Z., (1992), Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yay.
Aksan, D., (2015), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim (1, 2, 3 Ciltler), Ankara: TDK Yay.
Vardar, B., (2007), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yay.
Demir, N. ve Yılmaz, E., (2010), Türk Dili El Kitabı, Ankara: Grafiker Yay.
Arıkoğlu, E., Alimova, C., Askarova, R., Selçuk, B. K. ve Şarşembayev, B., (2017), Kırgızca-Türkçe Sözlük, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yay.
Akmataliev, A., (Ed.), (2015), Kırgız Tilinin Tüşündürmö Sözdüğü (2 Cilt), Bişkek: Avrasya Basım.
Çankaya, S., (2014), Kırgız Sözlüğü, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
Sagınbaeva, B., (2015), Kırgızca-Türkçe Türkçe-Kırgızca Sözlük, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yay.
Cumakunova, G., (2005), Türkçe-Kırgızca Sözlük, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yay.
Şeriev, C. ve Muratov, A., (1994), Kırgız Adabiyatı Terimderdin Tüşündürmö Sözlügü, Bişkek: Kırgız Entsiklopediyasının Başkı Redaktsiyası Yay.
Yunusaliyev B. M., (1971), Kırgız Diyalektologiyası, Frunze: Mektep Basım Evi.
Mamıtov, C. ve Kulumbaeva, Z., (1971), Azırkı Kırgız Tili (Leksikologiya), Frunze: Mektep Basması.
Baytok, A., “Kırgız Türkçesinin Diyalektleri Üzerine” Diyelektolog Dergisi, 2015 Yaz sayı 10, s. 35-58.
Mukambayev, C., (1998), Kırgız Diyalektologiyası cana Frazeologiya, Bişkek.
Bozkurt, F., (2012), Türklerin Dili, Konya: Eğitim yayınevi.
Kalkan, M., (2004), Kırgızlar ve Kazaklar, İstanbul: Selenge Yay.
Cumakunova, G., (2002), “Kırgız Türkçesi” Türkler Ansiklopedisi (cilt 19), Ankara: Yeni Türkiye Yay., s. 596-606.
Caparov, Ş. ve Sıdıkova, T., (2013), Kırgız Tilinin Dialektologiyası, Bişkek.
Akmatova, A., “Modern Donem Kırgız Urukları ve Kırgız Diyalekt Coğrafyası”, Turkish Studies, 2008 sayı: 3/3, s. 8-36.
Alimov, R., “Kırgızcanın İçkilik Ağızlar Grubu Üzerine”, Türlük Bilimi Araştırmaları (Tübar) Dergisi, 2011 Güz, s. 23-40.
