МЕТОДЫ ЛЕЧЕНИЯ И ТЕХНИКА, ИСПОЛЬЗУЕМЫЕ В КЫРГЫЗСКОЙ НАРОДНОЙ МЕДИЦИНЕ
170 207
Ключевые слова:
Кыргызы, народная медицина, заболевание, методы исцеления, средства и способы лечения.Аннотация
Hastalıklara şifa arama ve sağlıklı yaşam sürme arzusu en eski zamanlardan beri insanların öncül meselesini oluşturmaktadır. Buna bağlı olarak geliştirilen tedavi pratikleri geleneksel bilgi ve deneyimlerle sözlü gelenek içerisinde nesilden nesile aktarılarak günümüze ulaşmıştır. Sağlığın ruh-beden bütünlüğünden oluştuğu bir anlayışa dayalı olan halk hekimliği bu anlamda nesillerin tecrübesinin, yardımlaşmanın, inancın, güvenme duygusunun olumlandığı, doğalın ve doğanın gücünün kutsandığı bir arınma ve sağaltım formülüdür. Türk kültüründe İslamiyet öncesi ve sonrası örf, âdet, gelenek, inanış, kültür ve tecrübelerinden meydana gelen bu sağaltma pratikleri, Kırgız Türkleri için de önemli ve dikkat çekici bir alandır. Kırgız Türklerinin halk hekimliği geleneği ve bu geleneğin icracıları ise özünde en eski sağaltıcılar olan şamanların ve Şamanizm’in yanı sıra İslami geleneğin de izlerini taşımakta; kültürel çeşitlilik ve sürekliliğin bir örneğini teşkil etmektedir. Kırgız Türkleri için halk hekimliği geleneği, modern tıbba tamamlayıcı ve alternatif bir tedavi sistemi olmasının yanında hastaların şifalanmak için başvurdukları ilk tedavi sistemidir. Bu geleneğin icracıları, onların kişisel özellikleri, sağaltımda kullanılan tedavi pratikleri ve yöntemler, sağaltımda kullanılan malzemeler bu geleneğin sınırlarını çizmek ve geleneği açımlamak adına önem taşımaktadır. Bu çalışmada, Kırgız Türklerinin halk hekimliği geleneği içerisinde sağaltımda kullanılan malzemeler, sağaltma yöntemleri ve hastalıklarla ilintili olarak değerlendirilecektir. Çalışma büyük ölçüde gözlem ve görüşme yoluyla elde edilen veriler ışığında ve literatür bilgileri temelinde ele alınacaktır.
Библиографические ссылки
Gürçayır, Selcan, “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi Üzerine Eleştirel Bir Okuma”. Millî Folklor. Y.23. S.92. 2011, s. 5-12.
Oğuz, M. Öcal, “Terim Olarak Somut Olmayan Miras”. Millî Folklor. Y.25. S.100. 2013, s. 5-13.
Ergun, Pervin, Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2004.
Korkmaz, Zeynep, “Türk Kültüründeki Ağaç Kültünün İslami Devirlerdeki Devamı” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. C.51. S.2003/1. 2003, s. 99-110.
Öztürk, Murat, “İslamiyet’ten Önce Türklerin Din Anlayışı ve Gök Tanrı Dini”. History Studies. C.5 S.2. 2013, s. 327-347.
Arslan, Seher, “Türklerde Ağaç Kültü ve ‘Hayat Ağacı’” Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi. C.1. S.1. 2014, s. 59-71.
Arıkoğlu, Ekrem, C. Alimova, R. Askarova, B.K. Selçuk, Kırgızca-Türkçe Sözlük I-II Bişkek: KTMU Yayınları, 2017.
Emeksiz, Abdulkadir, “Türk Kültüründe Üzerlik”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. S.28. 1998, s. 229-242.
Kaplan, Melike, “Halk Hekimliğinde Holistik/Bütüncül Yaklaşım: Üzerlik Otu (Peganum Harmala)”. DTCF Dergisi. S. 60. C.1. 2020, s. 415-430.
Duvarcı, Ayşe, “Halk Hekimliğinde Ocaklar”. Milli Folklor. S. 7. 1990, s. 34-39.
Kumartaşlıoğlu, Satı, Türk Kültüründe Ateş ve Ocak Kültü. Konya: Kömen Yayınları, 2016.
Cusupov, Keneş; Bakaşeva, Cıldız; İmanaliev Kanıbek; Ömürbay Uulu, Karmıştegin, Kırgızdar, XII. Tom, Bişkek: Biyiktik, 2011a.
Yudahin, K. K., Kırgız Sözlüğü. C. I-II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1998.
Tural, Şecaattin, “Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Hz. Âdem ve İlk Günah”. İlmî Araştırmalar. S.14, 2002, s. 183-195.
Akmataliyev, Abdıldacan, Kırgız Adabiyatı: Tarıh cana Mezgil. Bişkek: Avrasya Yayıncılık, 2010.
Orozobayev, M., Kırgızcadaki İslam Öncesi Geleneksel İnanç ve İnanışlarla İlgili Söz Varlığı. Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara, 2010.
Samsakçı, Mehmet, “Türk Kültür ve Edebiyatında Tuz ve Tuz-Ekmek Hakkı”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. S. 36, 2007.
Amantur, Akmataliyev, “Kırgızdın Köönörbös Döölöttörü”. Şam Basması, 2000.
Orozobayev, M.,“Kırgız Halk İnancı ve Halk Hekimliği Uygulamalarında Yılan”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi. S.15, 2012.
Dıykanbayeva, Mayramgül, Kırgızlarda Atalar Kültü. Konya: Kömen Yayınları, 2016.
Orozobayev, M., “Kırgız Halk Hekimliğinde Tedavi Malzemesi Olarak Kurt (Börü)”. IV. Uluslararası Türk Bilgi Şöleni Türk Kültürü Sempozyumu Bildirileri 509-516. Erzurum: Güneş Vakfı Yayınları, 2018.
Karasayev, Husayin, Nakıl Sözdör, Bişkek, 1995.
Abramzom, S.M., Kırgız cana Kırgızstan Tarıhı Boyunça Tandalma Emgekter. (Çev. Mambetaliyev, S, D. Sulaymakulov, S. Makenov). Bişkek, 1999.
Tahirova, Nazgül, Manas Taanuu Kursun Kolledcderde Okutuunu Etnopedagogikalık Negizde Örkündötüü. Oş, 2019.
Bayat, Fuzuli, Türk Mitolojik Sistemi (Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi). Cilt 1. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2007.
“Manas Eposu cana Etnomeditsina”, Kırgız Uluttuk Agrardık Universiteti, 2019.
Eliade, Mircea, Demirciler ve Simyacılar (Çev. Mehmet Emin Özcan). Ankara: Kabalcı Yayınevi, 2003.
Bayat Ali Haydar, Tıp Tarihi. İstanbul: Merkez Efendi Geleneksel Tıp Derneği Yayınları, 2010.
Akmataliyev, A.-Kadırmambetova, A.-Kasımgeldiyeva, M- Semyonova, C.- Cayloobayev, B.-İsabekova, A.-Konurbayeva, R.-Marazıkov, T.- Musayev, S.-Olcobayev, S.-Osmonova C.-Tolubayev, M.-Şatmanov, S., Kırgız Tilinin Sözdügü. I. Tom. Bişkek: Avrasiya Press, 2015.
Aça, Mustafa, “Dünya Mitolojilerinde Toprak Simgeciliği”. Kültür Araştırmaları Dergisi. C.1. S.1, 2018, s. 23-35.
Altın, Y. Kübra, “Uygur Türklerinin İnanç ve Uygulamalarında Toprak”. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi.S.11, 2018, s. 36-48.
Çobanoğlu, Özkul, “Kazak Halk Kültüründe “Kam”dan “Baksı” ve “Emçi”ye Dönüşümler”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. C.6 S.15. 2018, s. 1-9.
Narınbayeva, Nurcan, Folklordogu Kara Söz Canrlarının Miftik Başattarı. Bişkek, 2010.
Tanyu, Hikmet, Türkiye’de Adak ve Adak Yerleri. Ankara: Elips Yayınevi, 2007.
Cusupov, Keneş-Bakaşeva, Cıldız-İmanaliyev Kanıbek-Ömürbay Uulu- Karmıştegin, Kırgızdar, XIII. Tom, Bişkek: Biyiktik, 2011b.
Çeribaş, Mehmet, “Kırgızlarda Efsun (Büyü) Temelli Dualar, İnançlar ve Uygulamalar”. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Dergisi. Sempozyum Özel Sayısı. S.2. 2016, s. 180-205.
