ПОСТКЕҢЕСТІК ОРТАЛЫҚ АЗИЯДАҒЫ ИСЛАМ МӘСЕЛЕЛЕРІН ЗЕРТТЕУДЕГІ ФРАНЦУЗДЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕР: ИСТОРИОГРАФИЯЛЫҚ ТАЛДАУ
3 45
Кілт сөздер:
Орталық Азия, посткеңестік ислам, француз ориентализмі, историография, эпистемология, Оливье Руа, Стефан Дудуаньон, Байрам Балджи, күнделікті ислам, мемлекет және дін қатынастары, terrain.Аңдатпа
Бұл мақалада посткеңестік Орталық Азиядағы исламның әлеуметтік-саяси және мәдени динамикасын зерттеумен айналысатын француздық зерттеу мектебіне жан-жақты және сыни историографиялық талдау жасалған. Зерттеу сапалық әдіснамаға негізделген, атап айтқанда, дереккөздерді жүйелі талдау барысында тақырыптық және диахрондық тәсілдер қолданылған.
Мақаланың негізгі мақсаты — 1991 жылдан бүгінгі күнге дейінгі кезеңде француз зерттеулерінің эпистемологиялық және әдістемелік эволюциясын қадағалау, негізгі парадигмалық өзгерістерді анықтау және бұл мектептің әлемдік орталықазиялық зерттеулер жүйесіндегі ерекше орнын айқындау.
Талдау нәтижесінде француз мектебінің үш негізгі интеллектуалдық кезеңнен өткені анықталды: 1990-жылдардағы іргелі кезең, бұл уақытта зерттеушілердің назары «саяси ислам» парадигмасын деконструкциялауға және геосаяси дабыл қағушылықтан бас тартуға бағытталды (О. Руа); 2000-жылдардағы антропологиялық бетбұрыс, зерттеулердің «күнделікті исламға», жергілікті тәжірибелерге, тарихи дәстүрлерге (С. Дудуаньон) және гендерлік аспектілерге (Х. Фати) қайта бағытталуы; Қазіргі кезең, бұл трансұлттық діни қозғалыстарды (Б. Балджи) және мемлекеттің дінді саяси құрал ретінде пайдалануын (С. Пейруз) зерттеу секілді жаңа әрі күрделі тақырыптардың пайда болуымен сипатталады.
Мақалада француз мектебінің әдістемелік ерекшеліктеріне — terrain (далалық зерттеулер), longue durée (ұзақмерзімді тарихи перспектива) және исламды деэссенциализациялау тәсіліне — англоязық және ресейлік академиялық дәстүрлердің әдістемелерімен салыстырмалы талдау жүргізіледі. Сонымен қатар француз мектебінің белгілі бір әдістемелік шектеулері мен проблемалық қырлары да қарастырылады.
Қорытындысында, мақалада француздық зерттеулердің аймақтағы исламды зерттеуді қарапайым схемалардан арылтуға және оның күрделі әлеуметтік шындығын ашуға қосқан іргелі үлесі бағаланады.
