Түркістан қажыларының қажылық бағыттары мен мәселелері (XIX ғасырдың соңы – XX ғасырдың басы)
51 0
Кілт сөздер:
Түркістан қажылары, қажылық, Мекке, отаршыл үкімет, темір жол, теңіз жолы, мәселелер.Аңдатпа
Бұл мақала Түркістаннан Меккеге қажылыққа баратын бағыттарды, қажылардың сапар барысында кездескен қиындықтарын және империялық биліктің қажылыққа қатысты саясатын зерттеуге арналған. XIX ғасырдың соңы – XX ғасырдың басында Түркістан отарлық аймақ мәртебесіне ие болғанына қарамастан, аймақтағы қажылар саны айтарлықтай артты. Теміржол инфрақұрылымының дамуы қасиетті орындарға сапар шегуді жеңілдеткенімен, қажылық сапары әлі де көптеген кедергілер мен қиындықтарға толы болды. Ресей империясы мұсылман қауымының қажылық сапарына ресми түрде тыйым салмағанымен, оны реттеуге және бақылауға тырысты, себебі қажылықты әлеуетті саяси қауіп ретінде қабылдады. Бұл мақалада аталған саясаттың мәні әртүрлі тарихи дереккөздер негізінде жан-жақты талданады. Империялық билік қажылықтың отарлық аймақтардың әлеуметтік-саяси жағдайына әсерін зерттеуге ерекше көңіл бөлді. Жиналған мәліметтерге сәйкес, империялық шенеуніктер қажылықты тек діни рәсім ғана емес, сонымен қатар саяси маңызы зор құбылыс ретінде қарастырған. Зерттеу барысында түркістандық қажылардың Меккеге сапар шегудің үш негізгі бағыты анықталып, олардың ерекшеліктері талданады. Талдау нәтижелері қажылық кезінде кездескен басты қиындықтарды айқындады. Олардың ішінде қажылардың жалған агенттер мен делдалдар тарапынан алдануы, әсіресе теміржол мен пароходтарда орын алған алаяқтық әрекеттер, сондай-ақ шөл дала қарақшыларының шабуылдары ерекше назар аударуды талап етеді. Сонымен қатар, қажылар үшін тағы бір маңызды мәселе – инфекциялық аурулардың кең таралуы болды. Империялық билік қажылық сапарын реттеу және қажылардың қозғалысын бақылауға ұмтылғанымен, қажылықтың бұқаралық сипат алуы мен қажылар санының көптігі бұл процесті тиімді ұйымдастыруға айтарлықтай кедергі келтірді.
