Lirik Nesrin Poetikası: Edebî Türe Ve Üsluba İlişkin Meseleler
66 89
Anahtar Kelimeler:
Nesir, edebî tür, akım, edebî şahsiyet, üslup, lirizm, psikoloji.Özet
Makalede “lirik nesir” ve “nesirdeki lirizm” kavramları arasındaki ilişki incelenerek
yazarların lirik nesri yaratmadaki ilke ve yöntemleri ele alınacak ve ortaya konan teorik yaklaşım
Kazak edebiyatıyla ilişkilendirilecektir. Çalışmada yerli ve yabancı bilim insanlarının bu konudaki
edebî-teorik görüşleri sistematize edilmiş, lirizmin nesirde üstlendiği estetik rol hakkında
çıkarımlarda bulunulmuştur. Lirik nesrin tanımlanmasındaki sorunların ve türün sınırlarının net
olarak çizilememesin nedenleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca Kazak edebiyatındaki lirik nesir
araştırmaları hakkında bilgi verilmiş, Kazak nesrinde lirizm eğiliminin doğuşu ve gelişimi ele
alınmış, lirik yönü ağır basan eserlere değinilmiştir. Önemli şahsiyetlerin eserlerine lirizmin
yansıma şekli hakkında bilgi verilmiştir. Eleştirmenlerin düşüncelerinden hareket edilerek “Lirik
karakter” kavramı genel hatlarıyla açıklanmıştır. Araştırmacıların yaptığı değerlendirmeler
kapsamlı bir şekilde analiz edilmiştir. Lirik yönüyle ön plana çıkan başarılı eserlere dikkat
çekilmiştir. Lirik nesrin özellikleri ve diğer geleneksel türler içindeki yeri incelenmiştir. Kazak
edebiyatında lirik nesrin teşekkülü ve gelişimi, tür ve üslup özellikleri kapsamlı bir şekilde ele
alınmıştır. Lirik nesrin yapısını ve muhtevasını oluşturan tüm unsurlar, bunları yaratma ve
düzenleme yolları, sanatçı öznelliğinin yaratma sürecine etkisi ve anlatı biçimleri incelenmiştir.
Referanslar
Mark Jarman. The Lirik in Verse and Prose // The Hudson Review. – 2019. – Vol.72, No.2. – P. 343–
Parras J.A. Modern poetic prose: Lyricism, narrative, and the social implicatioons of generic form. –
Columbia University, 1996.
Starr G.G. Rereading Prose Fiction: Lyric Convention in Aphra Behn and Eliza Haywood // EighteenthCentury Fiction. – 1999. – T. 12. – №1. – P. 1–18.
Starr G.G. Lyric Generations: Poetry and the Novel in the Long Eighteenth Century. – JHU Press, 2015.
– 311 р.
Malroux C. Translating Douglas Dunn into French, or how to steer between the prosaic and the Lyrical
// Forum for Modern Language Studies. – 1997. – T. 33. – №1. – Р. 21–26.
Қазақ әдебиеті: энциклопедия. – Алматы: Қазақстан Республикасы Білім және ғылым
министрлігі, Қазақстан даму институты. 1999. – 448 б.
Майтанов Б. Қазақ прозасындағы замандас бейнесі. – Алматы: Ғылым, 1982. – 75 б.
Айтуғанова С. Прозадағы лиризм // Абай атындағы ҚазҰПУ хабаршысы. Филология сериясы. –
– №4 (34). – Б. 49–52.
Белинский В.Г. Разделение поэзии на роды и виды. Собр. соч. Т. З. – М.: Худож. лит., 1978. – 621
с.
Бальбуров Э.А. Поэтика лирической прозы (1960–1970-е годы). – Новосибирск: Наука: Сиб. отд.,
– 132 с.
Эльяшевич А.П. О лирическом начале в прозе // Звезда. – 1961. – №8. – С. 193–196.
Новиков В. Художественная правда и диаллектика творчества. – М.: Худож. лит., 1988. – 493 с.
Павловский А. О лирической прозе // Время. Пафос. Стиль. Художественные течения в
современной советской литературе. – М-Л.: Наука, 1965. – С. 247–271.
Исмакова А.С. Казахская художественная проза: Поэтика. Жанр. Стиль. – Алматы: Ғылым, 1998.
– 394 б.
Жарылғапов Ж. ХХ ғасыр соңындағы қазақ прозасындағы идеялық-эстетикалық мәселелері. –
Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2003. – 176 б.
Гинзбург Л. О лирике. – Ленинград: Советский писатель, 1974. – 409 с.
Ахундов Б.А. Литературные направления и стили. – М.: Мысль, 1976. – 278 с.
Mark Jarman. The Lirik in Verse and Prose // The Hudson Review. – 2019. – Vol.72, No.2. – P. 343–
Parras J.A. Modern poetic prose: Lyricism, narrative, and the social implicatioons of generic form. –
Columbia University, 1996.
Starr G.G. Rereading Prose Fiction: Lyric Convention in Aphra Behn and Eliza Haywood // EighteenthCentury Fiction. – 1999. – T. 12. – №1. – P. 1–18. 4. Starr G.G. Lyric Generations: Poetry and the Novel in the Long Eighteenth Century. – JHU Press, 2015.
– 311 r.
Malroux C. Translating Douglas Dunn into French, or how to steer between the prosaic and the Lyrical
// Forum for Modern Language Studies. – 1997. – T. 33. – №1. – R. 21–26.
Qazaq adebietі: enciklopedia [Kazakh literature: encyclopedia]. – Almaty: Qazaqstan Respublikasy
Bіlіm jane gylym ministrlіgі, Qazaqstan damu instituty, 1999. – 448 b. [in Kazakh]
Maitanov B. Qazaq prozasyndagy zamandas beinesі [Contemporary image in Kazakh prose]. – Almaty:
Gylym, 1982. – 75 b. [in Kazakh]
Aituganova S. Prozadagy lirizm [Lyricism in prose] // Abai atyndagy QazUPU habarshysy. Filologia
seriasy. – 2010. – №4 (34). – B. 49–52. [in Kazakh]
Belinski V.G. Razdelenie poezii na rody i vidy [Classification of poetry into genres and types]. Sobr.
soch. T. Z. – M.: Hudoj. lit., 1978. – 621 s. [in Russian]
Balburov E.A. Poetika liricheskoi prozy (1960–1970-e gody) [Poetics of lyrical prose (1960-1970s)]. –
Novosibirsk: Nauka: Sib. otd., 1985. – 132 s. [in Russian]
Eliashevich A.P. O liricheskom nachale v proze [On the lyrical beginning in prose] // Zvezda. – 1961. –
№8. – S. 193–196. [in Russian]
Novikov V. Hudojestvennaia pravda i diallektika tvorchestva [Artistic truth and dialectics of creativity].
– M.: Hudoj. lit., 1988. – 493 s. [in Russian]
Pavlovski A. O liricheskoi proze [On lyrical prose] // Vremia. Pafos. Stil. Hudojestvennye techenia v
sovremennoi sovetskoi literature. – M-L.: Nauka, 1965. – S. 247–271. [in Russian]
Ismakova A.S. Kazahskaia hudojestvennaia proza: Poetika. Janr. Stil [Kazakh fiction: Poetics. Genre.
Style]. – Almaty: Gylym, 1998. – 394 b. [in Russian]
Jarylgapov J. XX gasyr sonyndagy qazaq prozasyndagy ideialyq-estetikalyq maselelerі [Ideological and
aesthetic problems in Kazakh prose of the late twentieth century]. – Qaragandy: QarMU baspasy, 2003.
– 176 b. [in Kazakh]
Ginzburg L. O lirike [About the lyrics]. – Leningrad: Sovetski pisatel, 1974. – 409 s. [in Russian]
Ahundov B.A. Literaturnye napravlenia i stili [Literary trends and styles]. – M.: Mysl, 1976. – 278 s. [in
Russian]
