ARKEOLOJİK MİRAS ÇALIŞMALARINDA ARKEOJEOFİZİK ÇALIŞMALAR: KONYA ALAEDDİN TEPESİ ÖRNEĞİ
140 124
Anahtar Kelimeler:
Alâeddin Tepesi, II. Kılıçarslan Köşkü, Arkeojeofizik, sezyum gradyomanyetometresi, çok elektrotlu rezistivite, İç sur duvar kalıntısıÖzet
Türkiye’nin en büyük yüzölçümüne sahip illerinden biri olan Konya İli, 37°52′ kuzey enlemleri ile 32°30′ doğu boylamları arasında, İç Anadolu Bölgesinde, yer alır. Alâeddin Tepesi Konya kent merkezinde bulunur. Bir höyük olan tepe çevresi yoğun yapılaşmaya ve trafiğe maruz kalmıştır. Doğal bir tepe olmayan, antik dönemlerden günümüze kadar gelen, bu yapı Konya’nın tarihsel çekirdeğini oluşturur. Alâeddin Tepesi Höyüğü; Tunç Çağı’na (M.Ö. 4500–2000) kadar uzanan buluntular veren bir arkeolojik yerleşmedir. Höyük Anadolu Selçuklu Devleti’nin iç kale yerleşmesi ve günümüzde de önemli doğal ve arkeolojik sit alanlarından biridir. Höyük, geçmişten günümüze, Tunç Çağından Osmanlı Dönemi sonuna kadar uzanan tüm yerleşim katlarını içermektedir. Alaeddin Tepesi Höyüğünde 1941 yılında yapılan arkeolojik kazılarında önemli bulgular ortaya çıkarılmıştır. Alâeddin Tepesi Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı, Alâeddin Cami-i, Yarım Kümbet, II. Kılıçarslan Türbesi ve Köşkü Ortaçağ Konya’sının iç kalesini oluşturmaktadır. Selçuklu fethi sırasında Konya ili, bugünkü Alâeddin Tepesi Höyüğünü çevreleyen surlar içerisinde yer alan küçük bir şehirdi.
II. Kılıçarslan Köşkü Kurtarma Kazısı 2010 yılında yapılmıştır. Arkeolojik kazı sonucunda doğu-batı doğrultusunda uzanan Saray kalıntısını çevreleyen duvar, köşkün batısında, ortaya çıkarılmıştır. Yapılan arkeolojik kazı çalışmalarında II. Kılıçarslan Köşkünün tek başına bağımsız bir yapı olmadığı belirlenmiştir. Alaeddin Köşkü’nün doğusunda ve batısında uzanan duvarlar ve bu duvarları güneyde dik kesen duvarlar ile bir bütünlük oluşturur. Dolayısıyla bu yapı kompleksinin Selçuklu Sarayına ait kalıntılar olduğunu düşündürmektedir.
Arkeolojik Kazıda ortaya çıkarılan yeni bulgu ve bilgiler doğrultusunda Alâeddin Tepesi II. Kılıçarslan Köşkü’nün doğusunda bulunan saray kalıntılarını çevreleyen duvarın tam olarak ortaya çıkarılması, Köşkün batı cephesinin durumu, Köşkün önünden geçen iç sur duvar kalıntısının doğuya doğru devamının görülebilmesi, Köşk ve Selçuklu sarayına ait bütünlüğe açıklık getirebilmek için arkeojeofizik çalışmaları başlatılmıştır.
Arkeojeofizik çalışmalardan manyetik (M) ve çok elektrotlu jeoelektrik (ERT) yöntemlerin bütünleşik yorumlanmasıyla iç sur duvar kalıntılarına ait, düzenli geometrik formlar veren, anomaliler, iki ve üç boyutlu, görüntülenmiştir.
Referanslar
KAYNAKLAR
Akok, M., 1996. “Konya’da Alâeddin Köşkü, Selçuk Saray ve Köşkleri”, Türk Etnografya Dergisi, Sayı: XI, Ankara, 1969, s. 47–73.
Akok, M.,1975. “Konya Şehri İçindeki Alaeddin Tepesinde Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Arkeolojik Kazıların Mimari Buluntuları” Belleten, Cilt: XXXIX, Sayı:154, Ankara, 1975, s.217-224.
Arık, R. O., 1942. “Alaeddin Tepesi”, Konya, Yıl: VII, Konya Halkevi, II. Teşrin 1942, 1942, s.15-18.
Arık, R., 2006. “Konya’daki Selçuklu Sarayları”, Yeni İpekyolu Dergisi Konya Kitabı, Sayı:IX, Özel Sayı Aralık 2006, Konya, 2006,s.196. 5. Berge, M.A., 2002, Sığ aramacılıkta sonlu farklar yöntemi ile iki-boyutlu düz çözüm özdirenç modellemesi,Lisans Tezi,Dokuz Eylül Üniversitesi,Jeofizik Mühendisliği Bölümü (yayımlanmamış). 6. Bernard, J., Orlando, L., and Vermeersch, F., 2008, Multi-electrode resistivity imaging for environmental applications, 31 p. (www. iris-instruments.com) 7. Candansayar, M.E., 2005, Doğru akım özdirenç yöntemi ile yeraltısuyu aramaları, Mühendislik Jeofiziği ve Uygulamaları Semineri Notları, Jeofizik Mühendisleri Odası,52-114 8. Dahlin, T., 1996, 2D resistivity surveying for environmental and engineering applications,First Break,14(7), 275-283
Drahor, M. G., 1991, Arkeolojik Alanlarda Jeofiziksel Prospeksiyonun Önemi. T. C. Kültür Bakanlığı, Anıtlar Ve Müzeler Genel Müdürlügü, IX Araştırma sonuçları Toplantısı, Çanakkale 27-31 Mayıs 1991, s. 235-250.
Drahor, M. G., Göktürkler, G., Berge, M. A. ve Kurtulmuş, Ö. T., 2004, Dört farklı elektrot dizilimine göre bazı üç-boyutlu sığ yeraltı yapılarının görünür özdirenç modellemesi,Yerbilimleri,30,115-128
Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Çeviren: Zuhuri Danışman), Cilt:4, İstanbul, 1970, s.214
Griffiths, D.H., Turnbull, J. ve Olayinka, A.I., 1990, Two-dimensinal resistivity mapping with a computer-controlled array,First Break,8(4),121-129
Karpuz, H., 2009. Türk Kültür Varlıkları Envanteri Konya 42, Cilt:1, TTK, Ankara, 2009, s.705.
Keçeli, A., 2009, Jeofizik, Jeoloji, Jeoteknik, Maden Mühendislerine Uygulamalı Jeofizik Zemin Etütleri TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası Eğitim Yayınları No: 9, Ekim Ajans Matbaacılık Hizmetleri, 479s., Ankara
Konyalı, İ. H., 1970. Abideleri ve Kitabeleri İle Konya Tarihi, Konya, 1970, s.183.
Matrakçı, Nasühüs Silahi, Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han, (Çeviren. Hüseyin, G., Yurdaydın, TTK, Ankara, 1976.
Önder, M., 1949. “Tarih Boyunca Konya Sarayları”, Konya, Sayı: 129-130, 1949, s. 11-12.
Önder, M., 1962. Mevlana Şehri Konya Tarihi Kılavuzu, Yeni Kitap Basımevi, Konya, 1962, s.10.
Önge, M., 2009. “Cumhuriyet Döneminin Önemli Koruma Müdahalelerinden Konya Kılıçarslan Köşkü Onarımları ve Köşkün Koruyucu Örtüsü”, Yeni İpekyolu Dergisi Konya Kitabı, Sayı:XII, Özel Sayı Aralık 2009, Konya, 2009,s.168.
Özdemir , M., 2003, Manyetik Prospeksiyon., İstanbul üniversitesi, Mühendislik Fakültesi 21. Özdemir, A., 2008. Çok-Elektrotlu Özdirenç Ölçümlerinin Mühendislik Jeolojisi, Çevre Ve Yeraltısuyu Kirliliği Araştırmalarındaki Uygulamalarının Değerlendirilmesi (www.adilozdemir.com).
Sarre, F., 1901. Der Kiosk von Konya, Berlin, 1901, Konya Köşkü (Çeviren: Şahabettin Uzluk), TTK Yayınları, Ankara, 1989.
Sasaki, Y., 1992, Resolution of resistivity tomography inferred from numerical simulation, Geophysical Prospecting, 40,453–464.
Shima, H. and Sakayama, T., 1987. Resistivity tomography: An approach to 2-D resistivity inverse problems. 57th SEG meeting, Expanded abstracts, 204-207.
Van Overmeeren, R.A. and Ritsema, I.L., 1988, Continuous vertical electrical sounding, First Break,6(10),313-324 REFERENCES
Akok, M., 1996. “Konya’da Alâeddin Köşkü, Selçuk Saray ve Köşkleri”, Türk Etnografya Dergisi, Sayı: XI, Ankara, 1969, s. 47–73.
Akok, M.,1975. “Konya Şehri İçindeki Alaeddin Tepesinde Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Arkeolojik Kazıların Mimari Buluntuları” Belleten, Cilt: XXXIX, Sayı:154, Ankara, 1975, s.217-224.
Arık, R. O., 1942. “Alaeddin Tepesi”, Konya, Yıl: VII, Konya Halkevi, II. Teşrin 1942, 1942, s.15-18.
Arık, R., 2006. “Konya’daki Selçuklu Sarayları”, Yeni İpekyolu Dergisi Konya Kitabı, Sayı:IX, Özel Sayı Aralık 2006, Konya, 2006,s.196.
Berge, M.A., 2002, Sığ aramacılıkta sonlu farklar yöntemi ile iki-boyutlu düz çözüm özdirenç modellemesi, Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümü (yayımlanmamış). 6. Bernard, J., Orlando, L., and Vermeersch, F., 2008, Multi-electrode resistivity imaging for environmental applications, 31 p. (www. iris-instruments.com) 7. Candansayar, M.E., 2005, Doğru akım özdirenç yöntemi ile yeraltısuyu aramaları, Mühendislik Jeofiziği ve Uygulamaları Semineri Notları, Jeofizik Mühendisleri Odası,52-114 8. Dahlin, T., 1996, 2D resistivity surveying for environmental and engineering applications,First Break,14(7), 275-283
Drahor, M. G., 1991, Arkeolojik Alanlarda Jeofiziksel Prospeksiyonun Önemi. T. C. Kültür Bakanlığı, Anıtlar Ve Müzeler Genel Müdürlügü, IX Araştırma sonuçları Toplantısı, Çanakkale 27-31 Mayıs 1991, s. 235-250.
Drahor, M. G., Göktürkler, G., Berge, M. A. ve Kurtulmuş, Ö. T., 2004, Dört farklı elektrot dizilimine göre bazı üç-boyutlu sığ yeraltı yapılarının görünür özdirenç modellemesi, Yerbilimleri, 30, 115-128
Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Çeviren: Zuhuri Danışman), Cilt:4, İstanbul, 1970, s.214
Griffiths, D.H., Turnbull, J. ve Olayinka, A.I., 1990, Two-dimensinal resistivity mapping with a computer-controlled array,First Break,8(4),121-129
Karpuz, H., 2009. Türk Kültür Varlıkları Envanteri Konya 42, Cilt:1, TTK, Ankara, 2009, s.705.
Keçeli, A., 2009, Jeofizik, Jeoloji, Jeoteknik, Maden Mühendislerine Uygulamalı Jeofizik Zemin Etütleri TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası Eğitim Yayınları No: 9, Ekim Ajans Matbaacılık Hizmetleri, 479s., Ankara
Konyalı, İ. H., 1970. Abideleri ve Kitabeleri İle Konya Tarihi, Konya, 1970, s.183.
Matrakçı, Nasühüs Silahi, Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han, (Çeviren. Hüseyin, G., Yurdaydın, TTK, Ankara, 1976.
Önder, M., 1949. “Tarih Boyunca Konya Sarayları”, Konya, Sayı: 129-130, 1949, s. 11-12.
Önder, M., 1962. Mevlana Şehri Konya Tarihi Kılavuzu, Yeni Kitap Basımevi, Konya, 1962, s.10.
Önge, M., 2009. “Cumhuriyet Döneminin Önemli Koruma Müdahalelerinden Konya Kılıçarslan Köşkü Onarımları ve Köşkün Koruyucu Örtüsü”, Yeni İpekyolu Dergisi Konya Kitabı, Sayı:XII, Özel Sayı Aralık 2009, Konya, 2009,s.168.
Özdemir , M., 2003, Manyetik Prospeksiyon., İstanbul üniversitesi, Mühendislik Fakültesi 21. Özdemir, A., 2008. Çok-Elektrotlu Özdirenç Ölçümlerinin Mühendislik Jeolojisi, Çevre Ve Yeraltısuyu Kirliliği Araştırmalarındaki Uygulamalarının Değerlendirilmesi (www.adilozdemir.com).
Sarre, F., 1901. Der Kiosk von Konya, Berlin, 1901, Konya Köşkü (Çeviren: Şahabettin Uzluk), TTK Yayınları, Ankara, 1989.
Sasaki, Y., 1992, Resolution of resistivity tomography inferred from numerical simulation, Geophysical Prospecting, 40,453–464.
Shima, H. and Sakayama, T., 1987. Resistivity tomography: An approach to 2-D resistivity inverse problems. 57th SEG meeting, Expanded abstracts, 204-207.
Van Overmeeren, R.A. and Ritsema, I.L., 1988, Continuous vertical electrical sounding, First Break, 6(10), 313-324.
