ЖОО-дағы тілдік сабақтарда орыс және қазақ фразеологиялық оралымдарының мәдени-ұлттық ерекшеліктерін зерттеу
19 44
Кілт сөздер:
лингво-мәдениеттанулық тәсіл, оқытудың мәдени-орталық ұстанымдары, салыстырмалы әдіс, теориялық білім, тәжірибелік дағдылар.Аңдатпа
Мақала этностың жекелеген өкілдері мен ұрпақтары тәжірибесінің материалдануын халықтың тілдік санасының негізгі өнімі ретінде көрінетін орыс және қазақ фразеологиялық бірліктерін зерттеуге арналған. Тілдің фразеологиялық қоры белгілі бір қауымдастықтың әлеуметтік және мәдени тәжірибесін қалыптастырады және көрсетеді, бүкіл адамзат үшін жалпыға ортақ, сонымен қатар әлемнің бірегей, ұлттық-мәдени бейнесінде көрінеді. Қазіргі заманғы лингвомәдени зерттеулер аясында ұлттық-мәдени код арқылы тұрақты сөз тіркестерін зерттеудің тұжырымдамалық-фразеологиялық аспектісі қамтылады, қазақ және орыс тілдерінің фразеологиялық оралымдарының салыстырмалы сипаттамасы келтіріледі. Респонденттердің фразеологиялық оралымдарды игеру дәрежесін, оларды сөйлеуде қолданудың тиімділігін анықтауға мүмкіндік беретін эксперименттік зерттеулер (сауалнама) жүргізудің орындылығы негізделеді. Фразеологизмдерді сөйлеуге енгізудің тиімді әдістері таңдалып, орыс және қазақ тіліндегі фразеологиялық оралымдарды зерттеуде цифрлық лингводидактиканың құралы ретінде оқу лонгриді жасалды.
Мақалада өзге халықтың тілін түсіну ғана маңызды емес, сонымен бірге осы халықтың мәдени құндылықтарын меңгеру, оның ұлттық ерекшеліктерін қабылдау және зерттелетін әлем бейнесінің ұлттық мәдени коды қалыптасатын компоненттерді игеру өнімді мәдениетаралық диалог құруға ықпал ететін материалдар келтірілген.
Әдебиеттер тізімі
Доманский В.А. Литература и культура. Культурологический подход к изучению словесности в школе. – М.: Флинта, 2015. – 425 с.
Жанабаев К. Поэтический текст в обряде и ритуале: генезис, формулы, функции (на материале устной поэзии жырау XV–XVIII веков): монография. – Алматы: Қазақ университеті, 2023. – 335 с.
Маслова В.А. Лингвокультурология: учебное пособие для студентов высших учебных заведений. – 3-е изд., испр. – М.: Академия, 2007. – 208 с.
Козеренко А.Д., Крейдлин Г.Е. Тело как объект природы и тело как объект культуры (о семиотике фразеологизмов, построенных на базе жестов) // В кн.: Фразеология в контексте культуры. – М.: Языки русской культуры, 1999. – С. 269–277.
Мырзашова А.К. Представление о мыслительной деятельности человека в языковом сознании казахов и русских // Вестник ПГУ. – 2010. – №1. – С. 142–148.
Журавлева Я.А. Моделирование семиотического пространства идиоматического знака: дисс. … канд. филол. наук. – Благовещенск: БГПУ, 2007. – 280 с.
Кожахметова Г.К., Жайсакова Р.Е., Кожахметова Ш.О. Казахско-русский фразеологический словарь. – Алма-Ата: Мектеп, 1978. – 224 с.
Мамаева Г.Б. Национально-культурный аспект изучения фразеологических единиц русского и казахского языков // Вестник МГЛУ, Гуманитарные науки. – 2018. – Вып. 1. – С. 88–96.
Кенесбаев И. Фразеологический словарь казахского языка. – Алматы: Арыс, 2007. – 797 с.
Большой фразеологический словарь русского языка: значение, употребление, культурологический комментарий / авт.-сост. И.С. Брилёва и др.; отв. ред. В.Н. Телия. – М.: Ридерз Дайджест, 2012. – 781 с.
Жуков А.В. Словарь современной русской фразеологии. – М.: АСТ-Пресс, 2016. – 416 с.
Кухарева Е.В. Типологически-универсальное и национально-специфическое в арабских пословицах и поговорках // В кн.: Типологически-универсальное и национально-специфическое в языке и культуре. – Ч. 2. – М.: РУДН, 2003. – С. 355–369.
Сансызбаева С.К. Казахско-русский словарь зооморфных характеристик человека. – Алматы: ИО Казснабобразования, 2000. – 184 с.
Исследования по лексике и фразеологии русского языка и методика их изучения: сборник статей / под ред. Н.Я. Сердобинцевой. – Саратов: Приволж. кн. изд-во, 1965. – 287 с.
REFERENCES
Domanskiy V.A. Literatura i kultura. Kulturologicheskiy podhod k izucheniu slovesnosti v shkole [Literature and culture. Culturological approach to the study of literature at school]. – M.: Flinta, 2015. – 425 s. [In Russian]
Janabaev K. Poeticheskiy tekst v obriade i rituale: genezis, formuly, funkcii (na material ustnoi poezii jyrau XV–XVIII vekov) [Poetic text in rite and ritual: genesis, formulas, functions (based on the material of oral poetry of Zhyrau XV–XVIII centuries)]: monografia. – Almaty: Qazaq universiteti, 2023. – 335 s. [In Russian]
Maslova V.A. Lingvokulturologia: uchebnoe posobie dlia studentov vysshih uchebnyh zavedeniy [Linguoculturology: A textbook for students of higher educational institutions]. – 3-e izd., ispr. – M.: Akademia, 2007. – 208 s. [In Russian]
Kozerenko A.D., Kreidlin G.E. Telo kak obiekt prirody i telo kak obiekt kultury (o semiotike frazeologizmov, postroennyh na baze jestov) // V kn.: Frazeologia v kontekste kultury [The body as an object of nature and the body as an object of culture (on the semiotics of phraseological units based on gestures) // In: Phraseology in the context of culture]. – M.: Iazyki russkoi kultury, 1999. – S. 269–277. [In Russian]
Myrzashova A.K. Predstavlenie o myslitelnoi deiatelnosti cheloveka v iazykovom soznanii kazahov i russkih [The idea of human mental activity in the linguistic consciousness of Kazakhs and Russians] // Vestnik PGU. – 2010. – N1. – S. 142–148. [In Russian]
Juravleva Ia.A. Modelirovanie semioticheskogo prostranstva idiomaticheskogo znaka [Modeling of the semiotic space of an idiomatic sign]: diss. … kand. filol. nauk. – Blagoveshensk: BGPU, 2007. – 280 s. [In Russian]
Kojahmetova G.K., Jaisakova R.E., Kojahmetova Sh.O. Kazahsko-russkiy frazeologicheskiy slovar [Kazakh-Russian phraseological dictionary]. – Alma-Ata: Mektep, 1978. – 224 s. [In Russian]
Mamaeva G.B. Nacionalno-kulturnyi aspekt izuchenia frazeologicheskih edinic russkogo i kazahskogo iazykov [The national-cultural aspect of the study of phraseological units of the Russian and Kazakh languages] // Vestnik MGLU, Gumanitarnye nauki. – 2018. – Vyp. 1.– S. 88–96. [In Russian]
Kenesbaev I. Frazeologicheskiy slovar kazahskogo iazyka [Phraseological dictionary of the Kazakh language]. – Almaty: Arys, 2007. – 797 s. [In Russian]
Bolshoi frazeologicheskiy slovar russkogo iazyka: znachenie, upotreblenie, kulturologicheskiy kommentarii [A large phraseological dictionary of the Russian language: meaning, usage, cultural commentary] / avt.-sost. I.S. Briliova i dr.; otv. red. V.N. Telia. – M.: Riderz Daidjest, 2012. – 781 s. [In Russian]
Jukov A.V. Slovar sovremennoi russkoi frazeologii [Dictionary of Modern Russian Phraseology]. – M.: AST-Press, 2016. – 416 s. [In Russian]
Kuhareva E.V. Tipologicheski-universalnoe i nacionalno-specificheskoe v arabskih poslovicah i pogovorkah // V kn.: Tipologicheski-universalnoe i nacionalno-specificheskoe v iazyke i culture [Typologically-universal and national-specific in Arabic proverbs and sayings // In: Typologically-universal and national-specific in language and culture]. – Ch. 2. – M.: RUDN, 2003. – S. 355–369. [In Russian]
Sansyzbaeva S.K. Kazahsko-russkiy slovar zoomorfnyh harakteristik cheloveka [Kazakh-Russian dictionary of zoomorphic human characteristics]. – Almaty: IO Kazsnabobrazovania, 2000. – 184 s. [In Russian]
Issledovania po leksike i frazeologii russkogo iazyka i metodika ih izuchenia: sbornik statei [Research on vocabulary and phraseology of the Russian language and methods of studying them: collection of articles] / pod red. N.Ia. Serdobincevoi. – Saratov: Privolj. kn.izd-vo, 1965. – 287 s.
