ҰРПАҚТАР САБАҚТАСТЫҒЫ АРҚЫЛЫ ҰЛТТЫҚ БІРЕГЕЙЛІКТІ САҚТАУДАҒЫ ДІНИ НАНЫМДАРДЫҢ РӨЛІ
107 90
Кілт сөздер:
ұрпақтар сабақтастығы, ұлттық бірегейлік, көне түркі, діни сенімдер, тәңіршілдік, бөрі тотемі, Күнге табыну.Аңдатпа
Бұл мақалада халқымыздың дүниетанымындағы ұрпақтар сабақтастығы туралы идеялар сараланды. Оның жеке отбасынан бастау алып, ұлт руханияты арқылы жүзеге асатындығына шолу жасалды, көне түркілік діни сенімдердің ұлттық бірегейлікті сақтай отыра, ұрпақтан-ұрпаққа сабақтасатындығы философиялық тұрғыдан талданды. Көне тәңіршілдік сенімнің көне түркі жазба ескерткіштеріндегі көріністерінің ұрпақтар арқылы жалғасқан менталитеттік көріністері сарапталды. Сонымен қатар, көк бөрі тотемінің көнеден бері сабақтасқан дүниетанымдық қырлары да ұлттық бірегейлікті сақтауға айтарлықтай ықпал еткендігі дәйектелді. Күнге (Митра) табыну дәстүрлері көне түркілік руханияттық бірегейлікті сақтауда айтарлықтай қызмет атқарғандығы да бұл сенімнің сабақтасқандығы бойынша ашып көрсетілді. Нәтижесінде, діни сенімдердің ұрпақтар сабақтастығы арқылы ұлттық бірегейлікті сақтаудағы негізгі қызметтері ұсынылды.
Әдебиеттер тізімі
Қорқыт ата кітабы / Түрік тілінен аударған Б. Ысқақов. – Алматы: Жазушы, 1994. – 160 б.
Монтескье. О духе законов //Антология мировой философии. В 4-х т. – Т.2. – М.: Мысль, 1970. – 776 с.
Рыскиева С. Көне Түркілердің діни дүниетанымы // Қазіргі заман: Пікірлер әлемі. Философия альманахы. – 2009. – №1. – 15–21-бб.
Абай (Ибраһим) Құнанбаев. Шығармалары. Екі томдық толық жинағы. – Алматы: Жазушы, 2002. – Т2. – 336 б.
Нысанбаев А., Аюпов Н. О тюркской фальсафе. Тюркское мировоззрение и ислам. Тюркская философия: десять вопросов и ответов. – Алматы: КИЦ ИФиП МОН РК, 2006. – С. 5–76.
Әкім Ж. Қазақ идеясы. Түркі өркениеті негізінде. – Алматы: Өлке, 2006. – 232 б.
Айдаров Ғ. Орхон ескерткіштерінің тексі. – Алматы: Ғылым, 1990. – 220 б.
Есім Ғ. Хаким Абай. – Алматы: Білім, 1995. – 192 б.
Жомирова У. Жүсіп Баласағұнның «Құтты білік» дастанындағы халықтық педагогика негіздері: пед. ғыл. канд. ... дисс. автореф. – Алматы, 2007. – 24 б.
Ежелгі көшпелілер дүниетанымы. Жиырма томдық. – 1-том. – Астана: Аударма, 2005. – 496 б.
Марғұлан Ә. Шығармалары. 14 т. – Т.3. – Сарыарқа петроглифтері. Бөрі тотемі бейнеленген жартастар гравюралар. – Т.4. Ислам дінінің келуіне дейінгі Ұлытау төңірегіндегі тас мүсіндер / Құрастырған Д.А. Марғұлан. – Алматы: Дайк-Пресс, 2003. – 246 б.
Исламға дейінгі Қазақстандағы діни наным-сенімдер тарихы // https://e-history.kz/kz/contents/view/692 [Электронды ресурс]
Қондыбай С. Арғықазақ мифологиясы. – Алматы: Дайк-Пресс, 2004. – Бірінші кітап. – 516 б.
Ғұзыхан Ақпанбек. Қазақтардың дүниетанымы. – Алматы: Қазақ университеті, 1993. – 56 б.
Құдайбердіұлы Ш. Үш анық. – Алматы: Қазақстан: Ғақлия. ғыл.-әдеби орталығы, 1991. – 80 б.
Оспанов С. Арғытектану негіздері: тәңірлік пен жаратушылық ілімді зерттеудің ғылыми-практикалық мәселелері. – Алматы: Арыс, 2009. – 424 б.
Құскенов С. Ата, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене, туажат немесе бала, әке, ата, арғы ата, баба, текті ата, түп ата деп қазақ халқы айтушы еді [Электронды ресурс] https://interesnoe.me/source-72058501/post-1193986
Қазақ халқының туыстық атаулары: Баба – арғы ата, үлкен ата [Электронды ресурс] https://interesnoe.me/source-31643537/post-4996788.
